O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mахsus

3.Iqtisodiyvaijtimoiy-siyosiysharoitningo‘zgarishi

Tadbirkorlik shakllari va xo‘jalik yuritishning bozor sharoitlarining kengayishi Korporativ strategiyaning ITT, mahsulot sifati, va iste’molchilar bilan bog‘liqlikka muvofiqlashishi Biznesning baynalminallashuvi Davlatning mehnat sohasiga aralashuvi Iqtisodiy o‘sishning neokonservativ muhitini shakllanishi Uyushqoq ishchi harakatlarining kuchsizlanishi, tadbirkorlar va kasaba uyushmalari hamkorligining rivojlanishi

Firmada “inson resurslarini” boshqarish tizimida vazifa va vakolatlarning qayta taqsimlanishi Ilmiy ishlab chiqarish siklida kadrlarni boshqarish mexanizmlarini yaratilishi Kadrlarni boshqarishning ilg‘or halqaro tajribasini to‘planishi Ishchilar, kasaba uyushmalari va kompaniyalar ma’muriyatlari o‘rtasida hamkorlikning yangi shakllarini vujudga kelishi Kadrlar xizmati bilan davlat organlari aloqasining kuchayishi Mehnatni boshqarishning siyosiylashuvi

4. Nazariy ta’limotlar rivojlanishidagi o‘zgarishlar.
Falsafiy va iqtisodiy ta’limotlarda “inson resurslarining” o‘sib borayotgan ahamiyatini e’tirof etilishi	Korporatsiya samaradorligini ta’minlashda “inson resurslarining” yuqori rolini e’tirof etilishi
Ratsional tahliliy yondashuvning tizimli sintetik yondashuvga o‘zgarishi Tizimli metodologiya asosida xo‘jalik yuritish amaliyotining umumlashishi	Mehnatda foydalanish va kadrlar bilan ishlashda chuqur tahlil asosida qarorlar qabul qilish ahamiyatini ortishi

“Inson resurslarini” boshqarish missiyasi haqida qabul qilingan bayonot, «GM» kadrlar xizmati uchun strategik yo‘riqnoma bo‘lib xizmat qiladi. Bayonotda quyidagi vazifalar ko‘rsatilgan:

• 
  korporativ biznesni har tomonlama qo‘llab-quvvatlash;
  
• 
  XM “inson resurslarining” kelajagini bashorat qilish, ularni rivojlantirish, ijodkor liderlarni rag‘batlantirish;
  
• 
  tashqi muhit o‘zgarishlariga tezkorlik bilan javob berish va
  

«ZM»ning ustunliklaridan oqilona foydalanish;

• 
  “inson resurslari” sohasidagi muammolarni aniqlash va ularni hal qilishni mas’ul rahbarlar zimmasiga yuklash;
  

* unumli mehnat qilish uchun sharoit yaratish, ijodkorlik va novatorlikni rag‘batlantirish;

• 
  Ishchilarning mehnat salohiyatidan samarali foydalanish uchun menejerlarning bilimlarini kengaytirish.
  

«GM» ning kadrlar xizmati kadrlar masalasida qaror qabul qilishda yuqori mavqega va vakolatga ega. So‘nggi yillarda bu xizmatning ta’siri ortib bormoqda.
Kadrlar xizmatining bo‘linmalari korporatsiyaning barcha bo‘g‘inlarida – shtab kvartirada, ishlab chiqarish sektorlarida va korxonalarida mavjud. “Inson resurslari” boshqarmasining shtab- kvartiradagi bo‘linmasi bevosita vitse-prezidentga bo‘ysunadi, u o‘z navbatida «GM» ning boshlig‘iga bo‘ysunadi.
Funksional xizmatlarga “inson resurslari” boshqaruvining vitse- prezidenti rahbarlik qiladi. Unga quyidagilar bevosita bo‘ysunadi:

• 
  “inson resurslari” joriy boshqaruvining funksional vitse- prezidenti;
  
• 
  “inson resurslari” operativ xizmatining ijrochi direktori;
  
• 
  “inson resurslari” strategik xizmatining ijrochi direktori;
  
• 
  “inson resurslari” halqaro xizmatining funksional vitse- prezidenti;
  
• 
  “inson resurslari” tizimi va rejalashtirish bo‘yicha direktor; “Inson resurslari” joriy boshqaruvining funksional vitse-prezidenti
  

o‘z navbatida quyidagilarga rahbarlik qiladi:

• 
  informatsiya va audiovizual texnologiyalar sohasi “inson resurslari” direktori;
  
• 
  fanlar sohasi bo‘yicha “inson resurslari” direktori;
  
• 
  tijorat va iste’mol tovarlari soxsasi “inson resurslari” direktori;
  
• 
  ma’muriyat va mahsulot sifati ustidan nazorat bo‘yicha “inson resurslari” direktori;
  

“Inson resurslari” operativ xizmati ijrochi direktoriga quyidagilar bo‘ysunadi:

• 
  ishlab chiqarish xodimlarning o‘zaro munosabatlari bo‘yicha direktor;
  
• 
  bandlik xizmati direktori;
  
• 
  kadrlarni tayyorlash va malakasini oshirish bo‘yicha direktor;
  
• 
  mehnat munosabatlari bo‘yicha direktor;
  
• 
  mansabga tayinlash bo‘yicha direktor;
  
• 
  kadrlarni baholash va mehnat sohasidagi ilmiy tekshirishlar bo‘yicha menejer.
  

“Inson resurslari” strategik xizmatining ijrochi direktori quyidagilarga rahbarlik qiladi:

• 
  qo‘shimcha to‘lovlar bo‘yicha direktor;
  
• 
  moddiy rag‘batlantirish bo‘yicha direktor;
  
• 
  yuqori boshqaruvchilar bo‘g‘ini uchun xizmatlar bo‘yicha direktor;
  
• 
  “yuqori boshqaruv resurslari” maslaxat xizmati menejeri;
  
• 
  halqaro yuqori boshqaruvchi kadrlar bo‘yicha menejer.
  

Halqaro “inson resurslari” bo‘yicha funksional vitse-prezident “inson resurslari” va Yevropa filiallari bo‘yicha direktor bilan uzviy ish olib boradi. Informatsiya va tahliliy ishlarga “inson resurslari” tizimi va rejalashtirish bo‘yicha direktor javobgar.
Divizional tuzilmalarning vujudga kelish ta’siri ostida 80-yillarga kelib, «GM» kadrlar xizmatining zamonaviy xususiyatlari paydo bo‘ldi. Korporatsiya faoliyatida ishlab chiqarish bo‘linmalari asosiy bo‘lganligi sababli ham, ularni boshqara oladigan boshqaruvchi kadrlarni tanlashga katta e’tibor beriladi.
Kadrlar xizmati hamma bo‘linmalar uchun yagona bo‘lgan xodimlar bilan ishlashning umumiy qoidalari va tamoyillarini (rag‘batlantirish usullari, mehnat resurslarini rejalashtirish, xodimlarni rivojlantirish dasturlarini ishlab chiqarish va amalga oshirish, kadrlar rotatsiyasi va boshqalarni) ishlab chiqadi.
Shtab-kvartira qoshidagi bosh kadrlar xizmati mutaxassislari kadrlar siyosati bilan korporatsiya strategiyasini uyg‘unlashtirish, ishchilarni attestatsiyadan o‘tkazish, kadrlarni tanlash bilan shug‘ullanadilar.
“Inson resurslari” boshqaruvining faoliyati avvalambor axborotga asoslanadi. Bo‘lar kadrlarning professional, malaka, yosh, jins, xususiyatlari, tabiiy va psihologik ko‘rsatkichlari, hamda ish o‘rinlariga nomzodlar, mukofotlar, qo‘shimcha to‘lovlar, ijtimoiy dasturlarda ishtirok etish to‘g‘risidagi ma’lumotlardan iborat.
“Inson resurslari” to‘g‘risidagi axborotlar qay yo‘sinda, qanday manbalar orqali to‘planadi? Birinchi navbatda, bo‘lar – ariza-anketa, test natijasi, intervyu, oldingi ish joyi va o‘qish joyidan, ma’lumotlar. Bundan tashqari, attestatsiya natijasi o‘qish baholari va tavsifnomalar. Bu ma’lumotlarning barchasi kompaniyaning kompyuter tizimida saqlanadi va qayta ishlanadi.
Endi, korporatsiyaning yollash jarayonini batafsil ko‘rib chiqamiz. Me¦nat bozoridan malakali kadrlarni “chertib-chertib” tanlab olish
«GM» uchun xos xususiyat hisoblanadi. Kompaniyaning shtab- kvartirasida ishchilar, olim va injenerlar, sotuvchilar hamda boshqaruv xodimlarini yollash va tanlab olish uchun maxsus xizmat tashkil etiladi.
«GM» ning bo‘linmalari har yili 1800ga yaqin kishini qabul qiladi. 1989 yilning 1-yarmida 223ta injener, 13ta savdo xizmatchisi, 165ta ma’muriy boshqarma xodimlari doimiy ishga olingan.
Qabul jarayonining 1-bosqichida ishga kirmoqchi bo‘lgan xoxlovchilarning 94foiz saralashdan tushib qoladi, qolgan 6foiz igina nomzodlarga aylanadi. Ular to‘g‘risidagi barcha ma’lumotlar kompyuterlarda tavsiflanadi va qayta ishlanadi. So‘ngra korporatsiya nomzodlarni suhbatga taklif qiladi. Bundan keyin intervyu o‘tkaziladi.
«GM» kompaniyasiga ishga kirmoqchi bo‘lgan nomzod anketani to‘ldirganda quyidagilarga javob berishi kerak:

• 
  ism, familiya, ijtimoiy sug‘urta kartochkasining raqami;
  
• 
  doimiy (vaqtincha) yashash manzili va telefon raqami;
  
• 
  anketa to‘ldirilgan va ish boshlashi mumkin bo‘lgan vaqt;
  
• 
  bo‘lajak ishidagi individual qiziqishlari: egallamoqchi bo‘lgan lavozimi, karyera qilishni xoxlaydimi, taxminiy maoshi miqdori, ish turi (doimiy, vaqtinchalik yoki mavsumiy);
  
• 
  tamomlagan o‘quv yurti, o‘rtacha reyting bali va diplom statusi;
  
• 
  ma’lumoti to‘g‘risida qo‘shimcha axborotlar: mukofotlar, imtiyozlar, stipendiya olganmi, professional uyushmalarga a’zolik, ilmiy nashrlari chop etilganmi, va unga tavsifnoma berishi mumkin bo‘lgan OO‘YU o‘qituvchilarining familiyalari;
  
• 
  so‘nggi ishlagan 3 ish joyi to‘g‘risida ma’lumotlar: tashkilot nomi, manzili, olgan maoshi miqdori, lavozimi, bajargan ishi mazmuni va ishdan bo‘shash sababi;
  
• 
  nomzod qaysi ishni (smenali, kechasi) ma’qul ko‘radi, to‘laqonli ishlashiga halaqit beradigan jismoniy kamchiliklari;
  
• 
  oldingi ish beruvchilari bilan patentlashtirilgan, konfidensial informatsiyalarni oshkor qilmaslik to‘g‘risida shartnomalar to‘zgan yoki to‘zmaganligi;
  
• 
  «GM» bilan to‘zadigan shartnomasiga oldingi ish beruvchisining roziligi;
  
• 
  savdo xodimlari uchun nomzodlarda xaydovchilik guvohnomasi mavjudligi;
  
• 
  idora ishiga nomzodlarda stenografiya usulida va mashinkada tez yoza olish, diktofonli komptyerda ishlay olish;
  
• 
  malakali xunarmand o‘rniga nomzod hunarining o‘ziga xos tomonlari bo‘lishi va yakka tartibda faoliyat yuritish uchun litsenziya;
  
• 
  «GM» da qarindoshlari bor yoki yo‘qligi (kompaniya yuqori boshqaruvchilarning qarindoshlarini ishga olmaydi);
  
• 
  so‘nggi 5 yilda jinoiy javobgarlikka tortilganmi yoki yo‘qmi.
  

Kompaniya anketalar bilan birga kadrlarni o‘zi ham faol izlaydi (ko‘pincha pochta aloqasi vositasida). «GM» kadrlarining asosiy
manbasi kollejlar va universitetlar hisoblanadi «GM» ning shtab- kvartirasi Minesota shtatida joylashgan bo‘lib, uning jami yosh ishchilarining 20 foiz shu shtat universitetlaridan jalb qilinadi.
Olim-injener kadrlarning 65foizi ham yosh ishchilardan iborat bo‘lib, ular asosan 15ta amerika universiteti hissasiga to‘g‘ri keladi.
Ilmiy-injener lavozimiga malakali kadrlarni topish bilan nafaqat kadrlar xizmati shug‘ullanadi, bundan tashqari bo‘linma boshliqlari, korxonada faoliyat yuritayotgan olimlar ham shug‘ullanadi. Ular yangi biror dasturni amalga oshirish uchun jamoa tuzishda kadrlarni o‘zlari tanlashlari mumkin. Ularning obro‘si yuqori bo‘lganligidan bunday vakolat berilgan. Bu kabi “jalb qiluvchilar” kadrlar xizmati rahbariyati va ishlab chiqarish bosh texnologi tomonidan belgilanadi.
1989 yilning 6 oyi davomida “jalb qiluvchilarning” 92tasi AQSHning 55ta OO‘YUga tashrif buyurishgan. Bu vakillar professional tajribalaridan tashqari, zamonaviy kadrlardan nimalar talab qilinishi, korporatsiyaning tarixi va rivojlanishi tamoyillarini besh qo‘llaridek bilishadi. «GM» ning kadrlar xizmati nafaqat tanlab olingan kadrlarga, shu bilan bir qatorda ularni tanlagan kishilarga ham baho beradi. Kompaniyada qiziqish uyg‘otgan har bir kadr 5 yil davomida kadrlar xizmatining diqqati ostida bo‘ladi.
«GM» qobiliyatli yoshlarni topish maqsadida, kompaniya bilan tanishtirish va yangi innovatsion dasturlarga kadrlarni jalb qilish uchun maxsus “talabalar dasturlarini” uyushtiradi. 600ga yaqin talabalar kompaniyaning turli bo‘lim va idoralarida shartnoma asosida ishlaydi. O‘z navbatida, «GM» o‘z xodimlarini turli universitetlarga ma’ruzachi va o‘qituvchi sifatida yuborib turadi. Korxona doirasida ham menejment va boshqa fanlar bo‘yicha maxsus o‘quv kurslari uyushtiriladi.
Baholash va tekshirish bo‘limi ma’lumotlarni to‘plash, so‘rov o‘tkazish va xodimlarni tekshirish ishlarini amalga oshiradi. AQSHda test masalasi bir xil qabul qilinmaydi. qonunchilikka muvofiq test o‘tkazishda halollik ta’minlanishi kerak, ya’ni xodimlar (yoki nomzodlar) ma’lum maqsadlardagina tekshiriladilar va olingan ma’lumotlardan ular manfaatlariga zid yoki qarshi foydalanish mumkin
emas. Firmalarning mezoni esa har bir so‘rov yoki testdan biror natija olish hisoblanadi.
Umumiy ma’lumot darajasi va professional tayyorgarlikni tekshirish bo‘yicha o‘tkaziladigan testlarga xodimlar unchalik xush qarashmaydi. Lekin, test va so‘rovlarda “tozalik” ta’minlanadigan bo‘lsa, ular ishtirok etishlari shart.
Kompaniya ishchilarining biznes, ish mazmuni va sharoiti, ish haqi to‘g‘risidagi fikrlarini bilishi muhim hisoblanadi. Shu sababli, so‘rov olib borish tizimi juda yaxshi tashkil etilgan. Kadrlar xizmati tekshirishlar olib borganda o‘z oldiga quyidagi vazifalarni qo‘yadi:
*xodimlarga ularning fikrlari, baholarini ahamiyatini anglatish;
*xodimlar o‘z fikrlarini ochiqchasiga bildirishlari uchun sharoit yaratish;
*xodimlar o‘rtasidagi muammo va ziddiyatlarni topish va hal etish;
*axborotlarni doimo yangilab borish;
*korporatsiya siyosatining samaradorligi va ta’sirchanligini baholash;
*kooperatsiya va hamkorlik muhitini yaxshilash;
boshqarish va mehnatni tashqish etishni takomillashtirish yo‘nalishlarini belgilash;
*korporatsiya vazifalarini bajarishga xodimlarni faol jalb qilish va firma muvaffaqiyatida ularning ham hissasi borligini anglatish;
*korporatsiyaning turli bo‘linmalaridagi mehnat sharoiti va innovatsion muhitni taqqoslash, so‘rovlar natijasiga qarab ishga kelmaslik holati, kadrlarni kechikib qolishi, stresslar, ishda xato qilishlarni oldini olish, xodimlar o‘rtasidagi kommunikatsiya va ma’naviy muhitni yaxshilash mumkin bo‘ladi. Lekin so‘rovlar natijasi har doim ham real voqelikni ko‘rsatib bermasligi mumkin, chunki respondentlar to‘g‘ri, vijdonan javob bermasliklari ehtimoldan holi emas.
Har bir bo‘limda xodim yiliga kamida 3 marta tekshiruvdan o‘tkaziladi. Menejment fikriga ko‘ra bu jamoa bilan yaxshi aloqa o‘rnatishga xizmat qiladi. So‘rovni o‘tkazish shakli va muddati odatda
zavod, laboratoriya, marketing xizmati va bo‘linmalar tashabbusi asosida belgilanadi.
Bo‘linmalar doirasida so‘rov o‘tkazish bilan bir qatorda korporatsiya doirasida ham so‘rovlar o‘tkazilib turiladi va ularda barcha xodimlarning 4 dan 1 qismi ishtirok etadi.
So‘rovlar ish vaqtidagi intervyu shaklida va anketa ko‘rinishida o‘tkaziladi. Umumkorporatsiya doirasidagi so‘rovlar pochta orqali amalga oshiriladi.
Lokal miqyosdagi so‘rovda 90foiz ishtirokchilarning javoblari olinsa, umumkorporativ so‘rovda bu 64foizga teng. Natijalar diagrammalar va tahliliy takliflar ko‘rinishida menejerlar va ishchilarga yyetkaziladi. So‘rov qog‘ozlari ochiq yoki yashirin (ism familiyasisiz) bo‘lishi mumkin. Ularni qay shaklda bo‘lishi ishchilarga oldidan xabar qilinadi.
«GM» xodimlarining so‘rovlarga munosabati qanday? Umuman bu ijobiy bo‘lib, turli bo‘linmalarda turlicha yondashishadi. Boshqaruvchilarning 73 foiz, kadrlar xizmati mutaxassislarining 70foiz, ilmiy tekshirish va tajriba konstruktorlik (NIOKR) ishlari bilan shug‘ullanuvchi xodimlarning 60foiz, ishlab chiqarish xodimlarining 58foiz bu amaliyotga ijobiy yondashadi. Agar, oldinlari kasaba uyushmalarining vakillari so‘rovlarga keskin qarshi to‘rgan bo‘lsa, so‘nggi yillarda ular ham bunga ijobiy qarashmoqda.
Kadrlar ishini navbatdagi yo‘nalishi firma kadrlarini yangi imkoniyatlar bilan tanishtirishdir. Bu kadrlarni korxona ichidagi harakati, boshqa ish lavozimiga o‘tishlari bilan bog‘liq.
Axborot tizimi ishchilarga korporatsiyaning mehnat bozoridagi ahvol to‘g‘risida xabar berib turadi va ishchilarda bo‘sh o‘rinlarga ariza berishlariga imkon tug‘iladi. Bo‘shashi mumkin bo‘lgan vakansiyalar (maosh miqdori ko‘rsatilmaydi) hamda nomzodlardan nimalar talab qilinishi haqida ma’lumot beriladi. Bu 10 kun oldin ma’lum qilinadi.
Ko‘p kanalli axborot tizimi yangi ish o‘rinlari haqida ma’lumotlarni tarqatish bilan birga xodimlarga professional yo‘nalish tanlab olishga imkoniyat yaratadi. YAngi imkoniyatlar haqidagi seminarlar, odatda, 20 o‘quv soatiga mo‘ljallanadi va 2 qismga bo‘linib,

2. 
   haftali tanaffus bilan o‘qitiladi. Birinchi qismida mehnat salohiyati, individual sifatlar va qobiliyatlarni ravijlantirish masalalari ko‘rib chiqiladi va bo‘lajak ishning mazmuni va shart-sharoitlari to‘g‘risidagi bilimlar kengaytiriladi. Ikkinchi qismida esa, maqsad va vazifalarni belgilash, rejalashtirishni tashkil etish bo‘yicha amaliy tavsiyalar beriladi. Bu bilan parallel ravishda o‘rta bo‘g‘in menejerlari uchun bir kunlik ma’lumotlar ham tashkil etiladi.
   

Menejmentning konstruktiv yondashuvi hayot davomida faqat bitta karyera qilish mumkin, tashkilotning o‘sishiga oddiy odamlar ta’sir ko‘rsata olmaydi, bunga faqat rahbarlar javobgar degan qarashlarga keskin zarba berdi. Firma doirasidagi qayta tashkil etish va yangiliklar kiritish jarayoni karyera qilishga va yangi imkoniyatlardan foydalanishga yordam beradi. Kompaniyada kadrlar siyosati, uslubiy qo‘llanmalar haqida ma’lumotlari bor bo‘lgan karyerani rivojlantirish markazi faoliyat olib boradi.
Amaliy ish davomida kadrlar xizmati va ishchilar o‘rtasida bevosita aloqa o‘rnatishga, birgalikda yechimlar izlashga va ishonchli munosabatlarni o‘rnatishga katta e’tibor beriladi.
Kompaniya bo‘shatish dasturlarini amalga oshirganda bandlik agentliklari bilan yaqindan aloqa bog‘laydi. Ko‘plab firmalar «GM» korporatsiyasini tark etgan ishchilarini yuqori baholab, ularni o‘zlariga jalb qilib olish maqsadida o‘zaro raqobatlashadilar.
Bo‘shatish jarayoni tinchlashtirish xarakterida bo‘lib, agar bu intizomni bo‘zish natijasida emas, ish o‘rinlarini qisqartirilishi (qayta tashkil etish, korxona yoki sexning yopilishlari) bilan bog‘liq bo‘lsa, u holda doimiy ishchiga yangi 3ta ish taklif qilinadi. agar bu taklif boshqa yashash joyiga ko‘chib o‘tish bilan bog‘liq bo‘lsa va ishchi taklifni qabul qila olmasa va rad javobini bersa, bu holda u vaqtinchalik bo‘sh ishchiga aylanadi. U olti oy davomida vujudga keladigan bo‘sh o‘rinni imtiyozli egallash xuquqiga ega bo‘ladi. Bu muddat davomida vakansiya vujudga kelmasa, unga yana oldingi lavozimi doirasida – bir pog‘ona past yoki yuqori ish o‘rni taklif qilinadi, lekin u boshqa yerda joylashgan bo‘ladi. Rad javobi berilgudek bo‘lsa, u asoslangan bo‘lishi kerak, aks holda ishdan umuman xaydalish mumkin.
Amerika firmalarining ishlab chiqarish bo‘linmalaridan vaqtincha bo‘shagan ishchilar, o‘rtacha 4 oygacha shu kategoriyadagi ishchilar qatorida bo‘ladilar. Bu muddat davomida ishchi ma’lum bir ishni bajarishi kerak. Unga vaqtinchalik yoki kontrakt asosida ish topshiriladi va xarajatlar ishchini bo‘shatgan bo‘linma hisobiga bo‘ladi.
«GM» uchun xodimlarni boshqarish tizimini takomillashtirishda dolzarb vazifa- “inson resurslari” bo‘yicha internatsiyalashgan axborot tizimini yaratish, kompaniyaning AQSHdagi bo‘linmalarining ma’lumotlar bazasini birlashtirish va kelajakda global tizimni shakllantirish hisoblaniladi. Kompaniya xodimlar to‘g‘risidagi axborotlarni maxsus dasturiy ta’minotga asoslangan “MARC-IV” nomli ma’lumotlar bazasida saqlaydi.
AQSH xududida «GM» ning 45 ta sanoat korxonasi joylashgan. Ularning ko‘pchiligida “inson resurslari” zavod axborot tizimi amal qiladi, qolganlarida esa kadrlar xizmatining kompyuterlaridagi paket dasturlaridan foydalaniladi. Amerika bo‘linmalarining kadrlar xizmati ixtiyorida shunday kompyuterlardan 2200tasi bor. Zamonaviy kompyuter, modem, faks aloqasi vositalari korporatsiyaning axborot tizimi bilan zavod tizimlarini birlashtirishga asos bo‘lib xizmat qiladi. Hozirda firma ichi kompyuter tizimlari takomillashtirilmoqda. Texnika vositalari keng qo‘lamda yangilariga almashtirilmoqda. “IBM”, “APPLE COMPUTER”, “SUNMICROSYSTEMS” kabi firmalarning turli xil kompyuterlaridan integratsiyalashgan tizimni barpo etish maqsad qilib qo‘yilgan.
Axborot tizimini modernizatsiyalashning asosiy maqsadi turli bo‘g‘in boshqaruvchilarini axborot bilan ta’minlash, barcha kadrlar xizmati mutaxassislari uchun tezkor va amaliy ishlarida kompyuter texnikasidan foydalana olishlarini ta’minlash hisoblanadi. “Inson resurslari” bo‘yicha axborot tizimini qayta qurishda bir qancha ijobiy tomonlar ko‘zga tashlanadi. Mu’lumotlar nafaqat kadrlar xizmati mutaxassislaridan, bundan tashqari turli xil guruh xodimlaridan ham kelib turadi. Ma’lumotlardan turli kategoriyadagi ishchilar ham foydalanishi mumkin.
Korporatsiyaning dastur to‘zuvchilari oldida mavjud dasturlarni unifikatsiya qilish vazifasi turibdi. Oldin bo‘linmalar, o‘z axborot bazalariga ega bo‘lgan bo‘lsa, endi boshqaruvchilar va mutaxassislar uchun maxsus universal dasturlar yaratish mo‘ljallanmoqda. “Xodimlarni baholash va rivojlantirish” dasturiy mahsuloti ishlab chiqarish korxonasi ustalari uchun mo‘ljallangan. Boshqa bir dastur esa, federal talabga muvofiq tuziladigan majburiy hisobot hujjatlarini to‘ldirishda yangilik yaratish jarayonidagi qobiliyatli xodimlarning natijalarini kuzatishga mo‘ljallangan unifikatsiyalashtirilgan dasturlar bandlik, ishchilar malakasi, ularni rag‘batlantirish va hisobotlarini umumlashtirishga xizmat qiladi. Axborot tizimlari xatto, ba’zi loyihalarni amalga oshirishda asqotib qolishi mumkin bo‘lgan «GM» pensionerlarini ham topishga imkon beradi.
Korxonalarning 80 foiz ishchilarini professional tayyorlash tizimiga ega. Amerika kompaniyalari xodimlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirishga foydaning 5foizini sarflaydilar (davlat dotatsiyalaridan tashqari). 1970-1985 yillar mobaynida (bandlarning) o‘rtacha o‘qish vaqti 8,6 dan 13 yilga ortdi, bir band ishchi oladigan bilim hajmi 4 martaga ko‘paydi. 70-yillarda ko‘plab amerika firmalari o‘z kadrlar bo‘limini nomini “inson resurslari” xizmatiga almashtirdilar va xizmat hujjatlariga yangi atamani kiritdilar. Kadrlarni tayyorlash bo‘limlari esa “inson resurslari”ni rivojlantirish xizmatlariga almashtirildi. Shunga muvofiq ravishda kadrlar xizmati funksiyalari ham o‘zgardi. Ularning funksiyalari orasidan mehnat munosabatlari va shaxsiy tarkibni hisobga olish saqlanib qoldi, ammo ular kadrlar xizmati faoliyatini belgilovchi rolini yo‘qotdi.
Yuqoridagi ko‘rsatkichlar ish vaqti fondining deyarli 4dan 1 qismi turli xil xodimlarni boshqarish dasturlarini ishlab chiqishga va amalga oshirishga, 10dan 1 qismi o‘qitishga sarflanishi, ish haqini belgilash esa kadrlar xizmatining muhim funksiyasi ekanligini ko‘rsatadi.
70- yillarda amerika korporatsiyalarida kadrlar xizmati xodimlarining soni umumiy ishchilar soniga nisbatan 1:1000 ga teng bo‘ldi. So‘nggi 10 yillikda kadrlar xizmatining tarkibida chuqur o‘zgarishlar ro‘y berdi. Har 100 ta xodimning 67 tasi mutaxassis
sanaladi, shu bilan birga yirik korporatsiyalarda 30 foizdan ortiqroq mutaxassislar magistr darajasiga ega. Bu yuqori saviyadagi tayyorgarlikdan dalolat beradi. Professional nuqtai nazardan ularning ko‘pchiligini psihologlar, pedagogika OO‘YUlari, biznes-maktablari bitiruvchilari tashkil etadi.
Kadrlar xizmati borasida so‘nggi yillarda ro‘y bergan o‘zgarishlar:
*“inson resurslariga” xarajatlarning o‘zgarishi va samaradorligi;
*kadrlar xizmatini kompyuterlashtirilishi;
*rahbar va mutaxassisga mehnat natijasi asosida haq to‘lanishi;
*boshqaruvning optimal tashkiliy tizimlarini topish borasidagi izlanishlar;
*zaxira bilan ishlashning yangi shakl va usullarini yaratilishi va rahbarlar shtatini to‘ldirilishi.
Amerika korporatsiyalari kadrlar bilan ishlashda quyidagi asosiy dastaqlardan foydalanadilar:
*boshqaruv lavozimiga kadrlarni sinchiklab tanlab olish;
*xodimlarni doimo baholab borish;
*o‘zluksiz o‘qitib borish, kasbiy tayyorlash va trening;
*ixtisoslashtirilgan firmalar, professional jamoalar va firmalararo kooperatsiya tarmog‘ini rivojlantirish;
*o‘z qo‘l ostidagilarning salohiyatini aniqlash va foydalanishda rahbarlarning mas’ulligini kuchaytirish.
AQSHda kadrlar bilan ish olib borish rivojlangan ilmiy tekshirish bazasi, konsultativ ko‘mak va rivojlangan boshqaruv infrastrukturasiga tayanadi.
Odatga ko‘ra kadrlar strategiyasini va xodimlarni boshqarish tizimini shakllantirish korporatsiya rahbariyati tomonidan amalga oshiriladi. Amerika firmalarida kadrlar funksiyasi eng markazlashgan sanaladi, markazlashganlik darajasiga ko‘ra faqat moliya va xuquq funksiyalaridan ortda hisoblanadi.

3.