O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti b. M. Ochilova axloq falsafasi

• 
Va’daga vafo qilish. 
• 
Bemorlarning holidan xabar olish. 
• 
Gapda va ishda adolatsizlik qilmaslik. 
• 
Birovning mulkiga ko‘z olaytirmaslik. 
• 
Yaxshilik (ezgulik)ni ixtiyoriy baham ko‘rish. 
• 
Orastalik va pokizalikni saqlash. 
• 
Ulug‘larni mehrini qozonish. 

---

139
109 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
O‘zini tiyish, har narsada me’yoriga rioya qilish 
 
Mansabi va yoshi katta  bo‘lgan  kimsalarga quloq 
solish 
Insonparvar bo‘lish 
Bir-biriga yom bermoq 
Jamiyatda va jamiyat uchun yashash 
O‘g‘rilikdan 
saqlanish 
 
Yolg‘on, qalbaki 
narsalardan 
saqlanish 
 
Gumrohlikdan 
saqlanish 
 
Qotillikdan 
saqlanish 
 
Zebu-
ziynatlardan 
saqlanish 
 
Mast qiluvchi 
narsalardan 
saqlanish 
 
O‘yin-kulgidan 
saqlanish 
 
G‘iybat va 
bo‘htondan 
saqlanish 
 
Ochko‘zlikdan 
saqlanish 
 
Buddaviylik axloq talablari 
Konfusiy axloq 
piramidasi 
 

---

140
110 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Yaxshi ish borasida elga 
muxolifat (teskari) ish  
qilmaslik 
O‘z nafsidin insof 
ko‘rguzmoq 
Kishi aybini 
istamamak 
Har kishidin noshoyista koru bor 
sodir bo‘lsa, ani yaxshilik ishiga 
solmoq 
Gunohkor gunohiddin  uzr aytsa 
qabul qilmoq 
 
Muhtojlarni 
xojatidan chiqarmoq 
Kishi uchun 
mashaqqat tortmoq 
O‘z nafsini tiymak 
 
Kishi haloyiqg‘a yuzin toza 
ko‘rguzmoq 
 
Kishiga yaxshi so‘z 
aytmoq 
“Go‘zal fе’l-аtvоr”  
qoidalari
 
Aybsiz do‘st 
qidirgan do‘stsiz 
qoladi. 
 
Inson xatti-
harakatlari uning
 
fikrlari tarjimonidir 
 
Birov seni o‘zingda 
yo‘q sifatlar bilan 
madh etsa, unday 
odamga ishonma, 
chunki o‘sha senda 
yo‘q yomon sifatlar 
qodir. 
 
Aqllilik ikki 
narsadan iborat: 
g‘azab kelganda 
o‘zini bosishdan va 
birovdan kuchli 
bo‘lganda uni 
kechirishdan. 
 
AXLOQIY  HIKMATLAR 
bilan o‘zga  erda 
seni yomonlashga 
y

---

141
111 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Global  axloqiy qadriyatlar 
Zo‘ravonlikdan voz kechish va 
hayotni hurmat qilish 
Birodarlik va adolatga 
asoslangan iqtisodiy tartib 
o‘rnatish 
 
Teng huquqlilik 
 
Sabr-toqat va haqiqatgo‘ylik 
 
Insonparvarlik  
Odamlarga mehr-muhabbat 
bilan qarash, ularni hurmat 
qilish, insonning moddiy 
farovanligini yuksaltirish 
 
AXLOQ 
TAMOYILLARI
 
Millatparvarlik  
O‘z millatining o‘ziga xos 
jihatlariga hurmat va sadoqat ruhida 
qarash, millatning har tomonlama 
taraqqiy topishiga xizmat qilish 
 
Vatanparvarlik  
Vatanining ozodligi va obodligi, 
uning sarhadlari daxlsizligi, u 
oldidagi ma’suliyat va burchni 
anglash 
 
-  Aqlli odam doim haqiqatni 
gapiradi. 
-  Ya’ni, hech kimni 
aldamaydimi? 
-  Yo‘q, o‘zini o‘zi aldamaydi. 
 
Bizning boshqalar ortidan 
yugurishimizga hojat yo‘q, 
bizga o‘zimizni ochiq 
baholamoq, kimligimizni 
tushunmoq, yolg‘ondan 
chiqmoq lozim 
Umuminsoniy o‘git 

---

142
112 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
AXLOQIY  O‘GITLAR 
Uch  xislatga ega bo‘lmoq oliy 
darajaga yetmoqdir: 
1. senga sitam qilgan kishini kechir-
moq. 
2. senga yomonlik qilgan kishini 
yomonlab yurishdan tiyilmoq.  
3. yomonlik qilganga yaxshilik qila 
bilmoq. 
Muiniddin Juvaniy 
 
Beshta sifat  kimda bo‘lsa, u odam 
ulug‘lik va izzat otiga minadi. 
Ular: 
1. to‘g‘ri so‘zlik; 
2. sirni yashira bilish; 
3. va’daga vafo; 
4. nasihatni qabul qilish; 
5. omonotga xiyonat qilmaslik. 
Bobur 
Dunyodagi beshta fazilatni 
amalga oshira oladigan odam 
insonparvardir. Bular: 
1.  jiddiylik; 
2.  bag‘ri kenglik; 
3.  ishonchlilik; 
4.  qobiliyat; 
5.  mehr-muruvvat. 
Konfutsiy 
Xushxulqlikning o‘nta nishonasi bor. Bular: 
1.  yaxshi ishlarda odamlar bilan hamisha birga bo‘lish; 
2.  nafs kuyiga kirmaslik; 
3.  o‘zgalar aybini qidirmaslik; 
4.  birovdan biror ayb sodir bo‘lsa, uni yaxshilikka yo‘yish; 
5.  aybdor uzr so‘rasa, aybini kechirish; 
6.  muhtojlar hojatini chiqarish; 
7.  o‘zi haqida o‘ylayvermay, boshqalar haqida ham qayg‘urish; 
8.  o‘z aybiga iqror bo‘lish; 
9.  ochiq yuzlik bo‘lish; 
10. xushmuomala bo‘lish.  
Abulbarakat Qodiriy
 
Besh toifa kishi bilan do‘st 
tutinma va suhbat qurma: 
1.  fisqu fujur ahli; 
2.  baxil va xasis kishi; 
3.  yolg‘onchilar; 
4.  johil, nodon kishi; 
5.  munofiq  kishi. 
 
Muhammad Jabalrudiy 

---

143
113 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
AXLOQIY   HIKMATLAR 
Do‘st shundayki, suhbatingni malol olmaydi, uzoqda yursang unutmaydi, 
boylik va kambag‘allikda o‘zgarmaydi,  hojating bo‘lsa amalga oshirish 
uchun jon-jahdi bilan kirishadi, yaxshiligini minnat qilmaydi, biror hojati 
bo‘lsa sendan yashirmaydi, ahvolini sir tutmaydi, senga qancha yaxshilik 
qilsa, uni shuncha kam deb hisoblaydi, sendan ozgina yaxshilik ko‘rsa, 
uni ko‘p deydi, barcha ishda o‘zini senga hamnafas deb his qiladi.  
Muiniddin Juvaniy 
 
Oriflar odobidan biri -  sukutdir. Sukut ikki xil bo‘ladi.  
Biri avomning sukuti. Ya’ni haqiqiy solik bosib o‘tishi lozim bo‘lgan   
muqarrar  ruhiy  masofani o‘tamagan murudning sukuti. Zero, hali u 
pishib yetilmagan.  Til bog‘lab qo‘yilmasa, zarar yetkazadi. 
Ikkinchisi  –  xoslar sukuti. Bu komil oriflarga xos bo‘lib, haqiqiy sir-
asrorini duch kelgan hangomatalablarga so‘ylashlari ravo emasdir. Bu 
o‘rinda ularning sukutlari afzal.