O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov

7.3.2. Kovshli elevatorlarni hisoblash 
Kovshli elevatorlar ish unumdorligi quyidagi formula bo’yicha 
aniqlanadi: 
P = 3,6
m/soat yoki
Q
– 3,6 
t/soat
(7.20)
bunda 
ϑ
- kovshlarning harakat tezligi m/s; t – kovshlar kadami, m; 
bir sekundda bo’shatiladigan kovshlar soni, 
V –
bir kovshning hajmi m
3
; ψ–kovshlarning material bilan to’lish 
koeffisienti; ρ–tashilayotgan materialning zichligi kg/m
3
; 
ψ koeffisientining qiymatlari 
7.1-jadval 
Material turi 
ψ 
Quruq qum
0,7...0,8 
CHaqiq tosh, shag’al
0,6...0,9 
Nam qum
0,4...0,6 
Kovshning turi va uning harakat tezligi 7.2-jadvaldan qabul qilib 
olinadi. 
7.2
- 
jadval 
Kovsh 
eni, 
mm 
CHuqur kovsh 
Sayoz kovsh 
Yo’naltiruvchi bortli 
kovsh 
Kovshnin
ng 
qadami, 
mm 
hajmil 
Yoyiga
n 
hajmi, 
l/m 
hajmi, 
l 
yoyilgan 
hajmi, 
l/m 
Kovs
h 
qada
mi 
hajmi
, 
l 
yoyilgan 
hajmi, 
l/m 
135 
300 
0,75 
2,5 
– 
– 
1 
– 
– 
160 
300 
1,1 
3,67 
0,65 
2,17 
1,0 
1,5 
9,4 
200 
300 
2,0 
6,67 
1,1 
3,67 
– 
– 
– 
250 
400 
3,2 
8,0 
2,6 
6,5 
2,00 
3,6 
18,0 
350 
500 
7 8 
15,6 
7,0 
14,0 
2,50 
7,8 
31,2 

---

100 
450
600 
14,5 
24,3 
15,0 
25,0 
320 
16,0 
50,0 
600 
– 
– 
– 
– 
– 
400 
34,0 
85,0 
750 
– 
– 
– 
– 
– 
500 
67,0 
134,0 
900 
– 
– 
– 
– 
– 
630 
130 
206,0 
Asosiy parametrlarni aniqlash.
 
Eng kichik taranglik kuchi, odatda, 
S
min
= 500...1000 N. olinadi. 1 pog. m lenta uzunligiga to’g’ri keladigan 
kovshning og’irligi quyidagi formuladan aniqlanadi:
 
q = G/t (7.21) 
bunda G – bitta kovshning massasi, kg. 
Lenta og’irligidan yoyma kuch quyidagi formuladan aniqlanadi:
q = 1,1 B (1,25i+δ
1
+ δ
2
) kg/m (7.22) 
bunda S – lentaning qalinligi, m;
V 
– lentaning eni, m. 
Lenta va kovsh og’irligidan yoyilgan kuch: 
q
0 
=q+q
l
(7.23) 

---

101 
8 – BOB. VINTLI, TEBRANUVCHI VA ROLIKLI 
KONVEYERLAR 
8.1. Vintli konveyerlar 
Vintli konveyerlar sochiluvchan va ba’zan mayda donali 
materiallarni 70 m gacha masofada tashish uchun ishlatiladi. Ular bilan 
tolali, issiq yoki sovuq, namroq va zaharli modda ajratib chiqaruvchi 
materiallarni ko’plab tashiladi.
 
Vintli konveyerlar, materiallarni tashish bilan birgalikda, ularni 
sovutish (0° gacha) va isitish (moy yordamida 750°, gaz yordamida 940° 
gacha) xususiyatiga ega. 
8.1-rasm. Vintli konveyer. 
1-yuritma, 2,6- val, 3-qopqoq, 4-tayanch, 5- yuklash qurilmasi, 7-nov, 
8-shnek, 9- bo’shatish qurilmasi. 
Vintli konveyerlar (8.1 – rasm) yuritma 1, kuzatish lyuki, 
qo’zg’almas nov 7, chetki 2 va orva val 6, oraliq osma tayanch, qopqoq 
3, vint o’ramlari mahkamlangan harakatlantiruvchi val 8, yuklash 5 va 
bo’shatish 9 trubalaridan iborat. Vint o’z o’rnida aylanma harakatda 
bo’ladi, tashilayotgan yuk esa nov bo’ylab vintning yasovchilari 
yordamida so’riladi. 
Vintli konveyerlarning ish unumdorligi, odatda 20…60 m
3
/soat va 
ayrim hollarda, ya’ni vint diametri katta bo’lganda 100 m
3
/soat gacha 
bo’ladi. Valning aylanishlar soni tashilayotgan materialga va vint 
diametriga bog’liq. Masalan, og’ir materiallar uchun, odatda, 50 va 
yengil material uchun esa 150 min
-1
gacha.
Vintli konveyerlar materiallarni gorizontal, bir oz qiya (10-20° 
gacha), shuningdek vertikal yo’nalishda tashish uchun ishlatiladi. 

---

102 
Vertikal vintli konveyerda changsimon va donali materiallar 
tashiladi. 
Nov 
rolini 
vertikal 
tsilindrik 
truba 
bajaradi. 
Bu 
konveyerlarning ko’tarish balandligi 25 m gacha, ish unumdorligi esa 50 
m
3
/soat gacha, valning aylanish soni 1400 min
-1
va vint diametri 400 
mm gacha bo’ladi. 
Afzalligi: tuzilishi oddiy, ko’ndalang kesimining o’lchamlari 
kichik, germetik, tashqarida harakat qiluvchi qismi yo’q va bo’shatish 
qulay. Kamchiligi: boshqa konveyerlarga nisbatan materiallarni tashish 
uchun ko’p elektr energiya sarf qiladi, tashilayotgan materiallar 
maydalanib ketadi, vint va novning yeyilishi natijasida tez ishdan 
chiqadi. Bu yeyilish asosan o’tkir qirrali materiallarni tashishda hosil 
bo’ladi. 
Vintli konveyer 3 asosiy elementdan tashkil topgan: vint, nov, 
yuritma.
Vint.
Vintli konveyerlarda vint 2 eng kerakli va mas’uliyatli 
element hisoblanadi. Vintlar yaxlit, tasmali fasonli, parrakli va hokazo 
qilib tayyorlanadi (8.2 – rasm). Bulardan keng tarqalgani yaxlit 
vintlisidir. Bu vint yakka sektsiyadan yig’ilgan bo’lib, qalinligi 3…4 
mm li varaqa po’latdan shtampovka qilib valga payvandlanadi. Vint 
qadami t = (0,5…1,0) D atrofida olinadi. Tasmali va parrakli vintlar 
materiallarni tashishdan tashqari, ularni aralashtirish vazifasini ham 
bajaradi. Vintli konveyerlarning uzunligi 70 m bo’lganligi sababli, vintni 
har 2…3 metrda ushlab turuvchi osma tayanchli podshipniklar 
ishlatiladi. Vintlar chapaqay yoki o’naqay, bir, ikki yoki uch kirimli, 
diametri 100, 150, 200, 250, 300, 350, 400, 450, 500 va 600 mm bo’ladi. 
t