O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti Ekologiya va geografiya kafedrasi

1 - AMALIY MASHG’ULOT


Havo oqimi yuzasining tozalash uchun kamerali tindirgich ko’rsatkichlarni hisoblash


Ishdan maqsad: Oqim yuzasining tozalash uchun kamerali tindirgich ko’rsatkichlarni hisoblashni o’rganish.
Oqim yuzasini yog’ilib turadigan muallaq mineral aralashmalardan, neft mahsulotlaridan tozalashda asosan kamera tipidagi tindirgichlar yoki quduqli tindirgichlardan foydalaniladi. Bu moslamalarni tindirgichning oqib o’tadigan qismidagi ko’rsatkich o’lchamlarini aniqlash, ma’lum vaqt oralig’ida kichik o’lchamdagi muallaq zarrachalarini cho’kish sharoitida neft mahsulotlarini yuzasidan ajralayoigan zarrachalarni hisoblash orqali olib boriladi.
1 masala. Yuzasi =1,5 m ga teng bo’lgan sanoat maydonidagi yog’ilib turadigan oqim yuzasini tozalash uchun kamerali tindirgichni oqib o’tadigan qismining kengligini – V va uzunligi – L ni aniqlang, unda mineral muallaq zarrachalar kichik o’lchamda solib 0,5 mm = gidravlik kattaligi ω₁=1,73 mm/s va neft mahsuloti tomchilarining o’lchami 0,12 mm gidravlik kattaligi ω₂=0,82 mm/s, bunda yog’ilayotgan zarrachalar tezligi q=4,5 l/s va yog’ish davomiyligi t=20 min.
Oqim tezligini v₁=0,01 m/s, chuqurligi h = 0,1 – 0,8 deb qabul qilamiz.
Hisoblash.

1. 
   Tozalash vaqtida oqim sarfini aniqlash – Q, m³/soat
   

Q = q·S·G
q – yog’ayotgan suv oqimining tezligi, l/s
S – oqim yig’iladigan yuza, m
G – yog’ish davomiyligi, min.

1. 
   Tindirgich oqib o’tadigan qismidagi kesishgan erning kengligini quyidagi sarf tenglamasi yordamida hisoblash:
   

V= (1)
V –tindirgichning oqib o’tadigan qismidagi oqimning o’rtacha tezligi
H – tindirgichdagi oqimning chuqurligi, m.

2. 
   Tindirgichning oqib o’tadigan qismining uzunligi muallaq mayda zarrachalarning cho’kishi va neft mahsulotlarining yuzasidan mayda zarrachalarning uchib chiqish vaqtida hisoblab topamiz.
   

Tindirgichdagi oqim harakatining turbulent rejimidagi zarrachalarning cho’kishi, vertikal harakat qilayotgan zarrachalar ta’sirida to’xtalib, zarralarning cho’kishi davom etishiga ta’sir qiladi va shunga muvofiq, tindirgich o’lchamlarini hisoblashda x-koeffistient hisobga olinadi, x=0,15-3,1 oralig’ida o’zgaradi.
Tindirgichning uzunligi, muallaq mineral zarralar uchun quyidagiga teng:
L₁=x₁ (2)
Neft mahsulatlari yuzasidan uchib chiqadigan tomchilar uchun zarur bo’lgan, tindirgichning oqib o’tadigan qismining uzunligi:
L₂=x₂ (3)
hisoblash uchun x₁=1,75, x₂=1,20 qabul qilinadi.

3. 
   Kamerali tindirgichning yuzasiga yog’ilib turadigan qismini tozalash uchun oqib o’tadigan qismining uzunligi quyidagi g’amlash koeffistientini hisobga olgan holda (2), (3) tenglamadan topilgan natija teng qilib olinadi.
   

L=(1,1:1,2)·L