O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti Ekologiya va geografiya kafedrasi

ASOSIY MA`LUMOTLAR

Ekologik muammolarni echish va atrof-muhitni zararli chiqindilardan muhofazalash maqsadida turli aralashmalardan u yoki bu moddani ajratib olishga to`g’ri keladi. Masalan, tutun yoki changli aralashmalardan gazni tozalab olish, to`qimachilik va engil sanoat korxonalaridagi changli havo tarkibidan kalta tolachalarni ajratib olish, oqova suvlar tarkibidan qimmatbaho elementlarni ajratib olish, don maxsulotlarini quritishda hosil bo`ladigan changlarni ajratib olish, qurilish maxsulotlari ishlab chiqarish korxonalarida tsement, oxak, ganch, marmar, granit va xokazolarni changli havo tarkibidan ajratib olish kabi muammolarni echishga to`g’ri keladi. Buning uchun sanoatda bir kator ajratib olish usullari (masalan, cho`ktirish usullari,sentrofugalash usuli, suyuqlik yordamida ajratib olish usullari) mavjud bo`lib, ularning orasida filtrlash (17-rasm), aloxida o`rin egallaydi.

17-rasm. Sanoat korxonalardagi changli havoli filtrlash qurilmalari
Suyuq yoki gazsimon aralashmalarni govak to`siq filtr orqali tozalash jarayoniga, filtrlash deb ataladi. Filtrning asosiy vazifasi – suyuq yoki gazsimon moddani utkazib yuborish va ulardagi qattiq zarrachalarni ushlab qolishdan iborat.
Paxta, ipak, jun, gazlama, kichik teshikli to`rlar, sintetik materiallar (masalan, polimer materiallari va ulardan olingan tolalar, varaka va plenkalar), sochiluvgan materiallar (qum, tuproq, maydalangan ko`mir, bentonitlar va b.) va sopol buyumlari filtr sifatida ishlatilishi mumkin. Ammo filtrni tanlash va undan foydalanish uchun quyidagi shartlar inobatga olinishi kerak.

1. 
   Filtrlovchi material govak tuzilishga ega bo`lishi kerak.
   
2. 
   Govaklar o`lchami to`siq ustida cho`kma zarrachalarni ushlash qobiliyatiga ega bo`lishi kerak.
   
3. 
   Filtrlovchi material muhit ta`sirida (masalan, suyuqlik yoki gaz ta`sirida) kimeviy barkaror bo`lishi kerak.
   
4. 
   U mexanik jihatdan mustahkam va yuqori haroratlarda chidamli bo`lishi kerak.
   

Tozalanishi kerak bo`lgan muhit (gaz, bug, suyuqlik) turiga va ish bosimiga qarab, filtrlar 2-xil bo`ladi:

1. 
   Suyuqliklarni tozalash filtrlari.
   
2. 
   Gazlarni tozalash filtrlari.
   

Hozirgi paytda sanoatda gidrostatik bosim ostida ishlaydigan filtrlar, nasos yoki kompressorlar yordamida hosil qilinadigan bosim ostida ishlaydigan filtrlar, vakuum va markazdan kochma kuchlar ta`sirida ishlaydigan filtrlardan kengrok qo`llaniladi.
To`qimachilik va engil sanoat korxonalarida, ip yigiruv fabrikalarida va paxta tozalash zavodlarida to`rli filtrlardan(18-rasm) ko`proq ishlatiladi.