O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti Ekologiya va geografiya kafedrasi

ISHNI BAJARISH TARTIBI

1. O`qituvchi tomonidan beriladigan amaliyviy faktlar asosida qo`yidagi formulalardan foydalanib, elektr filtrining ishlash samaradorligini hisoblang.

 ,

 ,

 ,

bu erda, η va  – elektr filtrining ishlash samaradorligi (changli havoni

tozalash darajasi), %;
m₁ va m₂ – mos ravishda, elektr filtriga kirgan changli havoning massasi va undan tozalanib chiqqan havo massasi, kg;
C_K va C_o – mos ravishda, elektr filtriga kirgan havo tarkibidagi changning kontsentratsiyasi va tozalangag havo tarkibidagi changning kontsentratsiyasi, mg/m3;
η₁,η₂ va η₃ – mos ravishda, birinchi, ikkinchi va uchinchi bosqichlarda qo`llanilgan tozalash qurilmasining ishlash samaradorligi, %;
η_ym – tozalash uchun ishlatilgan qurilmalarning umumiy ishlash
samaradorliklari, %.
2. Olingan natijalari quyidagi jadvalga kiritiladi:
14-jadval

m1, kg	m2, kg	η, %	Sk , mg/m3	So, mg/m3	η` , %	Η1	Η2	ηum, %

3. Olingan natijalar to`g’risida xulosalar chiqarib, quyidagi sinov savollariga javob eziladi.
Mavzuni mustahkamlovchi savollar
mustahkamlovchi savollar:

1. 
   Filtrlash deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Filtrning asosiy vazifasi nimalardan iborat?
   
3. 
   Qaysi materiallar filtr bo`la oladi?
   
4. 
   Filtr kanday tanlanadi?
   
5. 
   Qaysi filtr turlarini bilasiz?
   
6. 
   Ramli va matoli filtr, shuningdek engsimon filtrlar yordamida changli havoni necha %ga tozalash mumkin?
   
7. 
   Filtrlarning asosiy kamchiligi nimalardan iborat?
   
8. 
   To`rli va engsimon filtrlarning ishlash printsiplarini tushuntiring.
   
9. 
   Elektr filtri qachon yaratilgan?
   
10. 
    Elektr filtrlari qaysi elektrodlardan iborat va ularning funktsiyalari nimalardan iborat?
    
11. 
    Elektr filtrlarning afzalliklari nimalardan iborat?
    
12. 
    Elektr filtrlarning asosiy kamchiliklari nimalardan iborat?
    
13. 
    Filtr va filtrlash deganda, siz nimalarni tushunasiz?
    
14. 
    Elektr filtrlarning qaysi turlarini bilasiz?
    

8-amaliy mashg’ulot
Oqova suvlarni tozalash moslamalar kompleksi ishlarini tahlil qilish va samaradorligini hisoblash (adsorbent).


Umumiy ma’lumotlar
O`ziga yutib oluvchi moddalarga, adsorbent (sorbent) deyiladi.
Adsorbsiya-suvdagi qo`shilmalarni qattiq jismlar (adsorbentlar) sirtiga yoki g’ovak hajmlarida yutib olish jarayonidir. Sanoatda adsorbentlar sifatida ko`mir va torf zarrachalardan, qum zarrachalaridan, minerallardan tabiiy va sintetik seolitlardan, polimer plyonkalari va kukunlaridan, sintetik sorbentlardan va boshqa moddalardan keng qo`llaniladi. Adsorbentlar bir qator standart ko`rsatkichlar bilan baholanadi: yeyilishga va siqilishga mustahkamligi, umumiy g’ovakligi, yutish (sorbsion) sig’imi va qayta ishlanuvchanligi (ya`ni, dastlabki xossalarini qayta tiklash imkoniyatlari) bilan baholanadi. Materialning asosiy sorbsion xossalari va moddalarning unga adsorbsiyalanish xarakteri to`g’risida adsorbsiya izotermalari ma`lumot berishi mumkin, ya`ni adsorbsiyalangan modda miqdori A [mg/g, mol’/g] ning sistemadagi konsentrasiyasi C [mg/l, mol’/l] ga bog’liqlik grafigi beradi (1-rasm).

1-rasm. Organik moddalarning faollashtirilgan ko`mirga adsorbsiyalanish izotermasi.

Ushbu izoterma Freyndlix empirik tenglamasi orqali tavsiflanadi:

bu yerda A- adsorbsiyalangan modda massasining adsorbent massasiga nisbati, mg/g, mmol/g