O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi jizzax viloyati kasbiy ta’limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi Jizzax politexnika institute huzuridagi Sharof Rashidov politexnika texnikumi

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar

1. 
   Axborotni himoyalash konsepsiyasi?
   
2. 
   Xalqaro xavfsizlik ?
   
3. 
   Chegaraviy xavfsizlik ?
   

17-MAVZU: Axborotni kriptografik himoya qilish va Axborotni kriptografik himoya qilish usullari.


Reja:

1. 
   Axborotni shifrlash va shifrlash haqida ma’lumot.
   
2. 
   Shifrlashusullari.
   
3. 
   Deshfrlash usullari.
   

M.T.Kiriptografik ximoya qilish usullari
Almashtirish usullari. Almashtirish (podstanovka) usullarining mohiyati bir alfavitda yozilgan axborot simvollarini boshqa alfavit simvollari bilan ma’lum qoida bo‘yicha almashtirishdan iboratdir. Eng sodda usul sifatida to ‘g ‘ridan-to ‘g ‘ri almashtirishni ko‘rsatish mumkin. Dastlabki axborot yoziluvchi Ao alfavitning sot simvollariga shifrlovchi Ai alfavitning su simvollari mos qo‘yiladi.Oddiy holda ikkala alfavit ham bir xil simvollar to‘plamiga ega bo‘lishi mumkin. Ikkala alfavitdagi simvollar o‘rtasidagi moslik ma’lum algoritm bo‘yicha К simvollar uzunligiga ega bo'lgan dastlabki matn To simvollarining raqamli ekvivalentlarini o‘zgartirish orqali amalga oshiriladi. Monoalfavitli almashtirish algoritmi quyidagi qadamlar ketma-ketligi ko‘rinishida ifodalanishi mumkin 1-qadam. [IxR] o‘lchamli dastlabki Ao alfavitdagi har bir simvol so € T(i=1>^) ni Ao alfavitdagi sot simvol tartib raqamiga mos keluvchi hot(soi) songa almashtirish yo‘li bilan raqamlar ketma- ketligi Loh ni shakliantirish. 2-qadam. Loh ketma-ketligining har bir sonini hn=(kixhoi(soi)+ fo)(modi?) formula orqali hisoblanuvchi
Lih ketma-ketlikning mos soni hn ga almashtirish yo‘li bilan La, son ketma-ketligini shakliantirish, bu yerda fe-o‘nlik koeffitsent; fo-siljitish koeffitsenti. Tanlangan ki,k2 koeffitsentlar hot, hn sonlaming bir ma’noli mosligini ta’minlashi lozim, hn=0 olinganida esa hn=R almashinuvi bajarilishi kerak. 3-qadam. Lih ketma-ketlikning har bir soni hn(sn)ni [ i xR] o‘lchamli shifrlash alfavitning mos su С Ti(i=l’K) simvoli bilan almashtirish yo‘li bilan Ti shifrmatnni hosil qilish. 4-qadam. Olingan shifrmatn o‘zgarmas b uzunlikdagi bloklar- ga ajratiladi. Agar oxirgi blok to‘liq bo‘lmasa, blok orqasiga maxsus simvol-to ‘ ldiruvchilar j oylashtiriladi (masalan, *). Misol. Shifrlash uchun dastlabki ma’lumotlar quyidagilar: J>= v4o= A i= R=30; ki=3; k2= 15; b=4 Algoritmning qadamba-qadam bajarilishi quyidagi natijalami olinishiga olib keladi.