O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi jizzax viloyati kasbiy ta’limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi Jizzax politexnika institute huzuridagi Sharof Rashidov politexnika texnikumi

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar.

1. 
   Kontsеptsiya –Bu?
   
2. 
   Kontsеptsiyani ishlab chiqishni nech bosqichda amalga oshirish tavsiya etiladi?
   
3. 
   Uchunchi bosqichning bosh masalasi?
   

8-MAVZU:Kompyuter viruslari va viruslar to‘g‘risida tushuncha


Reja:

1. 
   Viruslar haqida tushuncha.
   
2. 
   Kompyuter viruslari va ularning turlari.
   
3. 
   Kompyuter viruslarining yashash makonlari.
   

M.T Kompyuter viruslari xotira qurulmalarda joylashishi

Kompyuter virusining ko‘p ta'riflari mavjud. Birinchi ta’rifni 1984-yili Fred Koen bergan: "Kompyuter virusi—boshqa dasturlar ^{ni, ularga} o‘^{zini yoki o‘zgartirilgan nusxasini küitish orqali, ularni} modifikatsiyalash bilan zaharlovchi dasur. Bunda kiritilgandan keying ko‘payish qobiliyatini saqlaydi".Virusning o‘z-o‘zidan ko‘ payishi va hisoblash jarayonini modifikatsiyalash qobiliyati bu ta'rifdagi tayanch tushunchalar hisoblanadi. Kompyuter virusining ushbu xususiyatlari tirik tabiat organizmlarida biologic viruslarning parazitlanishiga o‘xshash. Hozirda kompyuter virusi deganda quyidagi xususiyatlarga ega bo‘lgan dasturiy kod tushuniladi:

• 
  Asliga mos kelishi shart bo‘1magan, ammo aslining xususiyat^{lariga (o‘z-o‘zinitiklash) ega b}o‘^{1gan nusxalarni yaratish qobiliyati;}
  
• 
  Hisoblash tizimining bajariluvchi obyektlariga yaratiluvchi ⁿusxalarning kiritilishini ta'min1ovchi mexanizmlarning mavjudligi. Ta'kid1ash lozimki, bu xususiyatlar zamriy, ammo yetarli emas. Ko‘rsatilgan xususiyatlari hisoblash muhitidagi zarar keltiruvchi dastur ta'sirining destruktivlik va sir boy bermaslik xusu^siyatlari ^{bilan to‘ldirish lozim.} Viruslarni quyidagi asosiy alomatlari bo‘yicha turkumlash mumkin:
  
• 
  yashash makoni;
  
• 
  tıperatsion tizim;
  

Kompyutcr viruslarini yashash makoni, boshqacha aytganda, viruslar kiritiluvchi Kompyuter tizimi obyekti ularining tirli xilli bo‘yicha turkumlash asosiy va keng tarqalgan turkumlash hisoblanadi(7.1-rasm).




^{7.1-rasm.Yasha}s^{h makoni bo‘yicha kompyuter viruslarining} turkumlanishi.
Fayl viruslari bajariluvchi fayllarga turli usullar bilan kiritiladi (eng ko‘p tarqalgan viruslar xili), yoki fayl-yo‘ldoshlari (kompanon viruslar) yaratadi yoki faylli tizimlari (link-viruslar) tashkil etish xususiyatidan foydalanadi.
Yuklama viruslar o‘zini diskning yuklama sektoriga (boot sektoriga) yoki vinchesteming tizimli yuklovchisi (Master Boot Re- cord) bo‘1gan sektorga yozadi. Yuklama viruslar tizim yuklanishida boshqarishni oluvchi dastur kodi vazifasini bajaradi. Maho viruslar axboroti ishlovchi zamonaviy tizimlarning makro dasturlarini va fayllarni, xususan, Microsoft Word, Microsoft Excel va h. kabi ommaviy fayl hujjatlarini va electron jadvallarini zaharlaydi.
Tarmoq viruslari o‘zini tarqatishda kompyuter tarmoqlari va elekoon pochta protokollari va komandalaridan foydalanadi. Bazida ^{tarmoq viruslarni "qurt" xilidagi dasturlar deb}y^{uritishadi. Tar}moq viruslari Internet qurtlarga (Internet bo‘yicha tarqaladi), IRC- qurtlarga (chatlar, Internet Relay Chat) bo‘linadi. Kompyuter viruslarining ko‘pgina kombinatsiyalangan xillari hamma mavjud, masalan— tarmoqli makro virus tahrirlanuvchi hujjatlarni zaxarlaydi hamda o‘zining nusxalarini elekoon pochta orqali tarqatadi. Boshqa bir misol sifatida fayl yuklama viruslarni ko‘rsatish mumkinki, ular fayllarni hamda disklarning yuklanadigan sektorini zaharlaydi.
Viruslarning hayot davri. Har qanday dasturdagidek, kompyuter viruslari hayot davrining ikkita asosiy bosqichini saqlanish va bajarilish bosqichlarni ajratish mumkin.