O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi m. G. Umarxodjaeva, O. S. Umarov, D. A. Ismailov
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
qiluvchi asosiy omillar.
Bizning fikrimizcha, mahalliy kompaniyalarda mavjud bo‗lgan konsentratsiyalangan mulkchilik tuzilishi bilan, bu tezis to‗g‗ri deb bo‗lmaydi, chunki minoritar aksiyadorlar uchun bu juda qiyin. Davlat kompaniyalarining dividend siyosatining shakllanishiga ta‘sir qiluvchi omillar. Dividendlarni to‗lash tartibi, shartlari va cheklovlarini belgilaydigan umumiy huquqiy tusdagi qonun hujjatlari talablari tashqi omillar, ichki omillar, soliq tizimi, har xil turdagi daromadlarni soliqqa tortishda foydalaniladigan soliq stavkalari va ularning differensiatsiyasi Davlat kompaniyalarining dividend siyosatining shakllanishiga ta'sir qiluvchi omillar Tashqi omillar Ichki omillar Dividendlarni to'lash tartibi, shartlari va cheklovlarini belgilaydigan umumiy huquqiy tusdagi qonun hujjatlari talablari Soliq tizimi har xil turdagi daromadlarni soliqqa tortishda foydalaniladigan soliq stavkalari va ularning differensiatsiyasi Dividendlarni to'lash bo'yicha majburiyatlar Kompaniyaga moliyaviy ehtiyoj manbalarda Aksariyat aksiyadorlarning investitsion imtiyozlari 30 Dividendlarni to‗lash bo‗yicha majburiyatlar, kompaniyaning dividend siyosati bo‗yicha konsolidatsiyalangan pozitsiyani shakllantirish, so‗ngra kompaniyaning ushbu pozitsiyani qabo‗l qilishiga erishish, aksariyat aksiyadorlar to‗liq nazorat paketiga ega bo‗lsa, bu muammoni umuman hal qilib bo‗lmaydi. Amalda, minoritar aksiyadorlar uchun dividend siyosatini qayta ko‗rib chiqish yoki unga biron-bir tuzatish kiritish mumkin emas, chunki aksariyat aksiyador har doim har qanday dividend tashabbuslarini tasdiqlash bosqichida blokirovka qilish imkoniyatiga ega. Yuqoridagilarni umumlashtirib, biz aniqlangan omillarni tizimlashtirish zarur deb hisoblaymiz (3-rasm). Ro‗yxatdan o‗tkazish vaqti - bu e‘lon qilingan dividendlarni olish huquqiga ega bo‗lgan aksiyadorlarni qayd qilish kunlari. Aksiyadorlarni bunday ro‗yxatdan o‗tkazish zarurati shundan kelib chiqqanki, qimmatli qog‗ozlar bozorida oldi-sotdi bo‗layotgan aksiya egalarining tarkibi doimiy ravishda o‗zgarib turadi. Shuning uchun, kim dividend olish huquqiga ega, kim ega emas, shuni aniqlash uchun, odatda ro‗yxatdan o‗tkazish vaqti, dividandlarni to‗lash kunidan 3-4 hafta oldin qilib belgilanadi. Kimlar dividend olishlari mumkinligini aniqlash uchun eks-dividend vaqti belgilanadi. O‗zbekiston Respublikasi territorisida faoliyat ko‗rsatayotgan AJlarda dividend rasmiy ravishda e‘lon qilingan kundan 30 kun oldin qayddan o‗tgan aksiyadorlarga to‗lanishi mumkinligi qayd qilib qo‗yilgan. Amaldagi qonunlarga asosan, aksiyadorlarga oraliq va yakuniy dividendlar to‗lanishi mumkin. Oraliq dividend miqdori taxminan o‗tgan yil yakunlariga asosan direktorlar (Kuzatuv) Kengashi tomonidan belgilanadi. Har bir oddiy aksiyaga to‗g‗ri keladigan yakuniy dividend miqdori esa aksiyadorlarning umumiy yig‗ilishida belgilanadi va e‘lon qilinadi. Yakuniy dividend e‘lon qilinayotgan vaqtda direktorlar Kengashi tavsiyasi bilan to‗langan oraliq dividendlar hisobga olinadi. Shuni qayd qilish lozimki, oddiy aksiyalarga dividendni to‗liq miqdorda to‗lashni AJ larga hech kim majbur qila olmaydi. Hisobot yili yakuniga binoan direktorlar Kengashi yoki aksiyadorlarning umumiy yig‗ilishi qarori bilan dividend to‗lovlari bekor qilinishi mumkin. Quyidagi hollarda esa direktorlar Kengashiga va aksiyadorlarning umumiy yig‗ilishiga dividend to‗lovlarini e‘lon qilish qonun yo‗li bilan man qilinadi: 31 -AJning yillik balansida zarar ko‗rilganlik qayd qilingan bo‗lsa; - AJ to‗lov qobiliyatini yo‗qotgan bo‗lsa, yoki dividendlarni to‗lagandan keyin shu axvolga tushib kolishi xavfi mavjud bo‗lsa. E‘lon qilingan dividendni bevosita AJning o‗zi yoki shu AJga xizmat qilayotgan bank orqali aksiyadorlarga to‗lash mumkin. Bank dividendlarga qo‗llaniladigan soliqlarni ushlab qolish va uni tegishli davlat organlariga o‗tkazib berish bo‗yicha asosiy vositachi rolini ham bajaradi. Dividendlar cheklar, to‗lov talabnomalari, pochta orqali uzatish, naqd pul shakllarida to‗lanishi mumkin. Xuddi shuningdek dividendlar aksiya, obligastiya, tovarlar va boshqa moddiy boyliklar bilan ham to‗lanishi mumkin, agarda shu tartib AJ Nizomida qayd qilingan bo‗lishi kerak. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|