O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

majburiy tebranma harakatning differentsiyal tenglamasi 
deb 
ataladi. Uning umumiy yechimi ikki qismdan iborat: 
x = 
, 
bir jinsli erkin tebranma harakat differentsiyal tenglamasining (4.46) umumiy 
yechimi, 
xususiy yechim. Hususiy yechimni aniqlash uchun (4.67) ga
ifodani qoʻyib, 
a
va 
b 
noma’lum koeffitsiyentlar topiladi: 
, 
, 
 
x 
O 
M 
M 
 
 
 

---

226 
a = 
va
b = 0. 
U holda 
. (4.68)
 
(4.68)
 
ifoda 
majburiy tebranma harakat qonuni 
deb ataladi.
B = 

(4.69)
 
nisbat esa 
majburiy tebranma harakat amplitudasi 
deb ataladi. (4.54) va (4.68)
 
ifodadan 
x = 
 
. (4.70)
 
Xulosa:
 majburiy tebranma harakatning grafigi ikki qismdan, ya’ni 
erkin 
va 
majburiy 
tebranma harakatlarning yigʻindisidan iborat ekan. 
 
Majburiy tebranma harakat grafigi turli xil boʻlib, 
k
-
erkin tebranma 
harakat doiraviy chastotasiga
, 
p
- uygʻotuvchi kuch chastotasiga 
va 
h
=H/m- 
uygʻotuvchi kuch amplitudasiga 
bogʻliq boʻladi. Shuning uchun majburiy 
tebranma harakat qilayotgan bino-inshootlar va mashina-mexanizmlar albatta 
rezonansga tekshiriladi.
Rezonans hodisasi 
deb qisqa vaqt ichida tebranish amplitudasining keskin 
ortib ketishiga aytiladi. Bu hodisa bino-inshootlarga jiddiy talofat etkazishi, 
mashina-mexanizmlarning ishdan chiqishiga sababchi boʻlishi mumkin. (4.69) 
nisbatdan koʻrinib turibdiki, 
) 
, 
B
, ya’ni