O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti jizzax filiali

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI JIZZAX FILIALI

“PSIXOLOGIYA’’ FAKULTETI

“IJTIMOIY – IQTISODIY FANLAR” KAFEDRASI

IQTISODIYOT YUNALISHI

IQTISODIY TA’LIMOTLAR TARIXI

MAVZU : FRANSIYADA FIZAKRATLAR MAKTABINING SHAKLLANISHI VA RIVOJLANISHI

Fiziokratizm iqtisodiy ta’limotining vujudga kelishi .
Fransua Kene asarlarida merkantilizmni tanqidi.
Fizokratlarning iqtisodiy dasturi .
Tyurgo asarlarida fizokratik ta’limni rivojlanishi .
Reja:
Fiziokratlar (lotincha physio - tabiat va kratos - hokimiyat).
XVIII asrdagi frantsuz iqtisodchilari, klassik siyosiy iqtisod vakillaridir.
Fiziokratlar maktabi Fransiyada feodalizmdan kapitalizmga o’tish davrida vujudga keldi.
Aholining asosiy qismi qishloqlarda yashagan.
milliy boylikning 2/3 qismi agrar sohada yuzaga kelgan.

Fiziokratizmning asosiy tushunchalari

Fiziokratlarning muhim tomoni shuki, ular merkantilistlardan farq qilib, o`z tadqiqotlarini iqtisodiyotning muomala sohasidan ishlab chiqarish sohasiga ko`chirdilar. Olimlar iborasi bilan aytganda ular "zamonaviy siyosiy iqtisodning haqiqiy otalari" edilar. Ularning xizmati shundaki, o`sha davr dunyoqarashi doirasida kapitalning dastlabki tahlilini berishdi. Bu ularni boshqalardan ajratib turuvchi asosiy masala edi. Ammo, fiziokratlar ishlab chiqarish sohasini faqat qishloq xo`jaligi sohasi bilan cheklab qo`ygan edilar (Fransiyaning ta'siri), ular sanoat (hunarmandchilik)ni samarasiz soha deb bilganlar.
Bu ta'limot, garchi uning ko`pgina xatolari bo`lsa ham haqiqatga yaqinlashish borasida navbatdagi muhim qadam hisoblanadi. O`sha davrda Fransiyada olib borilgan iqtisodiy siyosat (Kolberning merkantilizmi) qattiq tanqid qilinadi. Ludovik XIV o`rniga kelgan yangi qirol Ludovik XV ham eski siyosatni davom ettirdi, Fransiya Angliya bilan yetti yillik urush olib borib, unda yengildi, Kanadadan va Sharqdagi bir qancha mustamlakalaridan ajraldi, oqibatda Yevropadagi ikkinchi darajali davlatga aylandi.
Bu ta'limot fermerlar sinfini himoya qildi, ishlab chiqarishni, asosan qishloq xo`jaligini mamlakatni og`ir ahvoldan chiqarishning bosh yo`li deb belgiladi. Tabiiy qonunqoidalarga amal qilish kerakligi, shu yo`l bilan mamlakat boyligini orttirish mumkinligi ko`rsatib berildi.

Fransua Kene (1694-1774) - fiziokratlar maktabining asoschisidir. Frantsiyadagi klassik siyosiy iqtisod maktabi – P.Buagilberadan so’ng XVIII asrning o’rtasida fiziokratlar maktabining asoschisidir, bu maktabga katta guruh iqtisodchilaridan tashkil topdi – A.Tyurgo, V.Mirabo, V.Dyupon de Nemur, G. Letron va boshqalar. 

• Fransua Kene (1694-1774) - fiziokratlar maktabining asoschisidir. Frantsiyadagi klassik siyosiy iqtisod maktabi – P.Buagilberadan so’ng XVIII asrning o’rtasida fiziokratlar maktabining asoschisidir, bu maktabga katta guruh iqtisodchilaridan tashkil topdi – A.Tyurgo, V.Mirabo, V.Dyupon de Nemur, G. Letron va boshqalar. 

. G.F.Kene hartomonlama bilimli olim bo’lib, Versal
yaqinida kambag’al dehqonoilasida dunyoga keldi.
F.Kene o’zi ishlab chiqqan unumlilik qoidasiga asoslangan holda jamiyatni uch sinfga ajratib ko’rsatib beradi:
unumli sinf
unumsiz sinf,
mulkdorlar sinfi

• bu qishloq xo’jaligida ish bilan band bo’lgan barcha kishilar, dehqon va fermerlar ham kiradi.

unumli sinf

• bular xunarmandlar, ishchilar, savdogarlar, xizmatkorlar, to’ralar, ya’ni dehqonchilikdan boshqa sohada ish bilan band bo’lgan kishilar

unumsiz sinf

• er egalari, unga qirol va ruhoniylar ham kiradi. Mulkdorlar sinfi sof foydani olishga haqli, negaki ular o’z paytida erlarni o’zlashtirgan, erning unumdorligini oshirgan. 

mulkdorlar sinfi

KENENING IQTISODIY ASARLARI.

“Dehqonchilik davlati iqtisodiy siyosatining umumiy prinsiplari va ular to’g’risidagi mulohazalar” (1758) - Bu asarida yer boylikning yagona manbai
“Xitoy despotizmi” - xarajatlardan tashqari (chegirib) taratilgan yangi boylik (“sof mahsulot”)
“Savdo to’g’risida”-boylikning savdoda, ayirboshlash jarayonida vujudga kelmasligi

Kene 1758 yilda asosiy va eng muhim asari – “Iqtisodiy jadval”ni chop etib, takror ishlab chiqish nazariyasiga asos soldi.

. Unda mamlakatda ishlab chiqarilgan tayyor mahsulotning aylanishi orqali qanday taqsimlanishi ko`rsatilgan, buning oqibatida ishlab chiqarishning avvalgi hajmida qayta boshlash uchun shart-sharoitlar yaratiladi.

UNING ASARLARI.

UNING ASARLARI.

 «Boylikning yaratilishi va taqsimlanishi to’g’risida mulohazalar» (1766) «Qimmat va pul» (1769)

 

Ulardagi fikrlar, umuman fiziokratik qarashlarga hamda bozor iqtisodiy munosabatlari tamoyillariga, eng avvalo, erkin raqobat va erkin savdotamoyillariga asoslangan.

F.Kenening g’oyalari Ann Rober Jak Tyurgo (17271781yy.) tomonidan
davom ettirildi va rivojlantirildi. A.Tyurgo Parijda dvoryanlar oilasida tug’ildi.

E’TIBORLARINGIZ UCHUN RAHMAT.