O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulugʻbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

 
3.11-rasm. Bulutli xizmatlar piramidasi 
Infratuzilma piramidasining asosi jismoniy qurilmalar toʻplamidan 
iborat (serverlar, qattiq disklar va boshqalar) boʻlib, uning tepasida 
platforma qurilgan - xizmatlar toʻplami, tepasida esa foydalanuvchilarning 
iltimosiga binoan dasturiy ta’minot mavjud. 
2006 yilda paydo boʻlganidan buyon bulutli hisoblash kontseptsiyasi, 
IT-ning turli sohalariga chuqur kirib bordi va amalda tobora muhim 
ahamiyat 
kasb 
etmoqda: 
IDC(International 
Data 
Corporation)
ma’lumotlariga koʻra, 2009 yilda ommaviy bulutli hisoblash bozori 17 
milliard dollarni tashkil etgan – bu axborot texnologiyalari bozorining 
DT 
Platforma 
Infratuzilma 

---

183 
qariyb 5 foizidir
63
. Va 2014 yilda tashkilotlarning infratuzilma va bulutli 
hisoblash bilan bogʻliq xizmatlar uchun umumiy xarajatlari qariyb 175 
milliard dollarga yetgan. 
Bulutli 
texnologiyalar 
uchun 
eng 
muhim 
xususiyat 
foydalanuvchilarning Internet-manbalarini notekis talab qilishidir. Ushbu 
notekislikni bartaraf etish uchun yana bir oraliq qatlam – serverni 
virtualizatsiya qilish qoʻllaniladi. Shunday qilib, yuklama virtual serverlar 
va kompyuterlar oʻrtasida taqsimlanadi. 
Bulutli kompyuterlar kontsepsiyasini yatirish boʻyicha muhim 
qadamlar 
veb-sayt 
shaklida 
obuna 
tomonidan 
taqdim 
etilgan 
Salesforce.com CRM tizimining paydo boʻlishi (1999) va Amazon.com 
Internet-doʻkoni (2002) orqali kompyuter resurslariga kirish boʻyicha 
xizmatlar taqdim etilishining boshlanishi hisoblanadi. Ushbu xizmatlar 
tomonidan texnologik kompaniyaga aylantirilgan Amazon xizmatlarining 
evolyutsiyasi hisoblash moslashuvchanligi gʻoyasini shakllantirishga va 
2006 yil avgust oyida Elastik Computing Cloud (Amazon EC2) deb 
nomlangan loyihani amalga oshirishga olib keldi. Deyarli bir vaqtning 
oʻzida ECC-ning ishga tushirilishi bilan Google-ning rahbari Erik Shmidt 
nutqlarining birida bulutlar va bulutli hisoblash atamalari yangradi. Shu 
vaqtdan boshlab ommaviy axborot vositalarida, axborot texnologiyalari 
boʻyicha mutaxassislarning nashrlarida, ilmiy nashrlarda bulutli hisob-
kitoblarga oid koʻplab ma’lumotlar paydo bolʻdi.
2008 yil boshida, OpenNebula NASA, Evropa Komissiyasi 
tomonidan moliyalashtirilgan RESERVOIR loyihasi orqali, shaxsiy va 
gibrid bulutlarni tarqatish uchun birinchi ochiq dasturiy ta’minotga 
aylandi. 2008 yil aprel oyida Google “Google App Engine”ni beta-
versiyada chiqardi. 
2008 yil oʻrtalariga kelib, Gartner bulutli hisoblashlarda “IT 
xizmatlaridan foydalanuvchilar va ularni sotuvchilar oʻrtasidagi 
munosabatlarni shakllantirish” imkoniyatini koʻrdi va “tashkilotlar 
kompaniyaga tegishli apparat va dasturiy ta’minot aktivlaridan 
uzoqlashmoqda” deb ta’kidladi. 
63
Gens, Frank. IDC’s New IT Cloud Services Forecast: 2009-2013 (ing.) 

---

184 
2011 yilda Milliy Standartlar va Texnologiyalar Instituti bulutli 
hisoblash bilan bogʻliq barcha talqin va oʻzgarishlarni yagona tushunchada 
tuzgan va qayd etgan ta’rifni yaratdi. 
2009 yilda Google Appsning ishga tushirilishi bulutli hisoblashning 
ommalashishi va ma’nosiga erishish yoʻlidagi navbatdagi katta qadamdir.
2009-2011 yillarda bulutli hisoblash toʻgʻrisidagi gʻoyalarning bir nechta 
muhim umumlashmalari shakllantirildi, xususan, tashkilotlarda foydalanish 
uchun muhim boʻlgan shaxsiy bulutli hisoblash [
⇨
] modeli ilgari surildi, 
turli xil xizmat modellari ta’kidlandi (SaaS [
⇨
], PaaS [
⇨
], IaaS [
⇨
]).
Bulutli 
ma’lumotlarni 
kontseptsiya 
sifatida 
qayta 
ishlash 
quyidagilarni oʻz ichiga oladi: 
1) xizmat sifatida integrasiya (“IaaS”) 
2) xizmat sifatida platforma (“PaaS”) 
3) xizmat sifatida xavfsizlik (“SaaS”) 
4) xizmat sifatida saqlash 
5) xizmat sifatida boshqaruv