O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti q. B. Umarov, M. O. Qosimova

Ishni bajarish tartibi 
1. Yoritgich bilan ekran orasiga linza joylashtirib, uni surib ekranda buyumning 
yaqqol tasviri masalan, kattalashgan tasvir hosil qilinadi. 
2. Linzaning vaziyatini chizg`ich yordamida o`lchab yozib olinadi. 
3. Linzani surib buyumning ikkinchi tasviri, lekin aslida kichik tasviri hosil 
qilinadi va linzaning vaziyati o`lchanadi. 
4. Ekran bilan buyum orasidagi masofani, shuningdek siljishning o`tracha qiymati 
m ni o`lchab, (6) formuladan linzani fokus masofasini topiladi. 
5. Olingan natijalar quyidagi jadvalga yoziladi. 
2-rasm. 
 
3-mashq. BOTIQ LINZANING FOKUS MASOFASINI ANIQLASH. 
 
Fokus oralig`ini linza bilan buyum, linza bilan tasvir orasidagi masofalarga 
qarab aniqlash.

---

46 
Agar A yorug`lik manbaidan chiqayotgan nurlar yo`nalishiga V Yig`uvchi 
linza qo`yilsa, nurlar linzadan o`tib, biror D nuqtada to`planadi va yorug`lik 
manbaining tasvirini hosil qiladi 
3-rasm. Sochuvchi linza 
Agar V linza bilan D tasvir oralig`iga S sochuvchi linza o`rnatilsa, V 
linzadan o`tgan nurlar endi D nuqtada to`planmay, balki to`planish joyi 
uzoqlashadi. D S masofa S sochuvchi linzaning fokus masofasidan kichik qilib 
tanlab olinganda, bu linza uchun D tasvir buyum vazifasini bajarib, uning tasviri 
Ye nuqtada ko`zatiladi. Nurning linzalar sistemasida avvalgi yo‘li buyicha qaytish 
prinsipiga asosan, Ye nuqtaga yorug`lik manbai o`rnatilganda uning mavxum 
tasviri D nuqtada kuzatilgan bo`lar edi. YeS masofani A va SD masofani V bilan 
belgilanadi va ularni o`lchab, l da f larning ishorasi manfiy ekanligini hisobga 
olgan xolda sochuvchi linza uchun 
f
l
lf
F


(1) 
formuladan botiq linzaning fokus masofasi hisoblanadi.