O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti “menejment” kafedrasi

Q_n – натуралифодадагимаҳсулотҳажми;


t_m.s. – mahsulot birligini ishlab chiqarish uchun mehnat sarfi yoki mehnat sig’imi, soat;
F_s – o’rtacha yillik samarali ish vaqti fondi, soat;


Кминб– mahsulot ishlab chiqarish topshirig’ini yoki normasini bajarish koeffitsienti.

Bir turdagi mahsulot ishlab chiqariladigan sharoitda ishchilar soni quyidagicha aniqlanishi mumkin:

I_sх 


Q

^Fs ^хUs ^хKminb
bu yerda:


Q – qabul qilingan o’lchov birliklaridagi mahsulot ishlab chiqarish hajmi; U_s – rejali soatlik unumdorlik (qabul qilingan o’lchov birliklarida).

Smenalik mahsulot ishlab chiqarish topshiriqlari yoki ish hajmi aniq bo’lgan sharoitlarda ishchilar soni quyidagicha aniqlanadi:

_{Isx } ^Qsм ^хtm.s
^Тsм ^хKminb
bu yerda:


Q_sm – smenalik mahsulot ishlab chiqarish hajmi (natural o’lchov birliklarda); T_sm – smena davomiyligi, soat.

Yordamchi ishchilar sonini aniqlashda quyidagi formuladan foydalanish mumkin:

^Isyor			Js хtv
			Rd хТsм хKb

bu yerda:


t_v – bir jihoz yoki mashinani ta’mirlash uchun vaqt me’yori, kishi soat; R_d – remontsikli davomiyligi, soat;


K_b – yordamchi ishchining foydali ish bilan band bo’lish koeffitsienti. Ishchilarning haqiqiy soni bilan birgalikda ularning imtiyozli sabablarga ko’ra
ya’ni ishchilarning ta’tili, xizmat safari, tug’ruq ta’tili, kasallik kunlarini e’tiborga olgan xolda ishchilarning ro’yxat bo’yicha soni ham rejalashtiriladi. Bunda ikki xil hisoblash usulidan foydalanish mumkin.

1–usulda ishchilarning ro’yxatdagi soni ish vaqti balansi bo’yicha imtiyozli ishga chiqmaslik foizi asosida hisoblanadi.

I_sx 


I_syaх100

100 I_(f)

bu yerda:

^I(f) – imtiyozli ishga chiqmaslik foizi.

2–usulda ishchilarni ro’yxat bo’yicha sonini aniqlashda ro’yxatga keltirish koeffitsienti hisoblanadi va bu koeffitsient ishchilarning haqiqiy soniga ko’paytiriladi.


K_r  ^Fn
F_s
^Isx ^{ I}sya^хКr

bu yerda:

F_n – o’rtacha ro’yxatdagi bir ishchi uchun hisoblangan ish vaqti balansi bo’yicha nominal ish vaqti fondi, soat.

Yirik yoki katta korxonalardaishchilar soni yiriklashtirilgan usulda ham rejalashtiriladi yoki aniqlanadi.

Yiriklashtirilgan usulda rejalashtirishda quyidagi yondashuvlardan foydalaniladi:

Birinchi yondashuvda o’rtacha yillik ishchilar sonini rejalashtirish asosi bo’lib, bazis davrdagi o’rtacha yillik mehnat unumdorligi, turli tashkiliy–texnik tadbirlar natijasida erishilishi mumkin bo’lgan ishchilar soni bo’yicha iqtisod hisoblanadi. Hisoblarni ishchilarning dastlabki sonini aniqlashdan boshlaymiz:

9. 
   _^Tm ( r ) ^M o 'ry ( b )
   

bu yerda:
^{Tm ( r )} – rejalashtirilgantovar mahsulot hajmi qiymatda;


^{Mo 'ry (b )} Мўрйб– bazis davridagi bir ishchining o’rtacha yillik mehnat unumdorligi.

So’ngra turli tashkiliy tadbirlar natijasida erishilishi mumkin bo’lgan ishchilar soni bo’yicha iqtisod aniqlanadi. Masalan, mahsulot mehnat sig’imini kamayishi hisobiga ishchilar soni bo’yicha iqtisod quyidagicha aniqlanadi:

∆I_s =(T₁ –T₂ )xQ_n / F_s xK_minb
bu yerda: