O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi fani bo’yicha

12-Tajriba ishi. Avtomobilning tormoz boshqarmasi.
Vaqti – 4 soat
Talabalar soni 20 - 25 nafar
O’quv mashg’ulotining
shakli
Bilimlarni chuqurlashtirish va kengaytirish bo’yicha
Tajriba mashg’uloti
O’quv mashg’uloti rejasi
1. Tormoz boshqarmasining zaruriyati va vazifasi.
2. Avtomobillarni to’xtatish. To’xtatish usullari.
3. Tormoz boshqarmasining asosiy qismlari.
4. Tormoz mexanizmi. Vazifasi va turlari. Diskli,
barabanli, lentali tormoz mexanizmlarining
konstruktsiyalari.
5. Tormoz yuritmasi. Vazifasi. Mexanik tormoz
yuritmasi.
6. Gidravlik tormoz yuritmasi.
7. Asosiy va g’ildirak tormoz silindrlarining
konstruktsiyasi.
8. Vakuum va gidrovakuum kuchaytirgichlarning
vazifasi va ishlash printsipi.
9. Tormoz kuchlarini rostlagichlar. Ularning
vazifasi va ishlash printsipi.
10.Pnevmatik tormoz yuritmasi. Eng sodda
pnevmatik tormoz yuritmasining tuzilishi va
ishlash printsipi.
11.Tormoz kranlari. Ulardagi to’g’ri va teskari
yo’nalishda ishlaydigan “kuzatish
mexanizmlari”.
12.Tormoz kameralari.
13.Pnevmatik tormoz yuritmalarining
sxemalari.Ulardagi
tormoz kuchlarini rostlagichlar.
14.Kombinatsiyalashgan tormoz yuritmasi.
15.ABS haqida tushuncha.
O’quv mashg’ulotining maqsadi: Tormoz boshqarmasinig avtomobilda zaruriyati,
tormoz mexanizmlari va tormoz yuritmalarining turlari va tuzilishi haqida bilimlar
berish xamda ularning ishlashi haqida tasavvurni shakllantirish.
Pedagogik vazifalar:
- Tormoz boshqarmasining
avto-mobilda zarurligini
asoslash;
- Avtomobilni to’xtatish
usul-larini va ularning
O’quv faoliyatiing natijalari:
Talaba:
- Tormoz boshqarmasining zaruriyatini izohlaydi;
- Avtomobilni to’xtatish usullarini tahriflab, ularni
izoxlaydi;
- Tormoz boshqarmasidagi avtomobilni to’xtatish
uchun xizmat qiladigan tormoz tizimlarini izohlaydi va

---

282
kamchilik-larini ko’rsata

bilish;
- Tormoz boshqarmasiga
kiruvchi tormoz tizimlarning
vazifala-rini asoslash;
- Tormoz mexanizmlarining
vazifasini va ishlash
jarayonini tushuntira bilish;
-Tormoz mexanizmi
konstruktsiya-larini taxlil
qilish va ularning ishlashi
haqida talabalarda tasavvur
xosil qilish;
- Tormoz yuritmasi turlari
va ularning tuzilishi taxlil
qilish;
- Tormoz yuritmasi
elementlari-ning tuzilishi va
ishlash prin-tsiplarini
tushuntira bilish;
- Tormoz boshqarmasida
kuchay-tirgichlarning o’rni
va ularning tuzilishi va
ishlash jarayonini tushuntira
bilish va talabalarda
tasavvur xosil qilish;
- Kuchaytirgichlar
boshqarish jarayonida
“kuzatish mexanizmi”
bo’lishini tushuntira bilish
va talabalarda tasavvur xosil
qilish.
- Tormoz kuchlarini
rostlagichlar ning vazifasi,
tuzilishi va ishlashini
tushuntira bilish;
- ABSning vazifasi va
ishlashi haqida talabalarda
tasavvur xosil qilish.
yozib boradi;
- Avtomobilning to’xtash qobiliyatini bildiruvchi
texnik ko’rsatkichlardan tormoz yo’lini aniqlash
formulasini yozadi va xar xil avtomobillar uchun
ularning son qiymatlarini yozadi;
- Tormoz mexanizmi vazifasini tahriflab yozib beradi;
- Tormoz mexanizmining asosiy turlarini yozib beradi
va o’rnatilgan avtomobillar misolida misollar keltiradi;
- Tormoz mexanizmi konstruktsiyalarining bir-biridan
farqini izoxlaydi va yozib beradi;
- Tormoz yuritmasining zarurligini izoxlaydi va unga
tahrif beradi;
- Xar xil turdagi tormoz yuritmasi konstruktsiyasini
taxlil qiladi va izoxlaydi;
- Gidravlik tormoz yuritmasidagi elementlarning
(asosiy va g’ildirak tormoz silindrlari) ishlashini aytib
beradi;
- Tormoz kuchaytirgichlarning konstruktsiyada
zarurligini izoxlaydi va unga tahrif beradi;
- Tormoz kuchaytirgichlarning tuzilishi va ishlash
printsiplari bo’yicha tushuncha xosil qiladi va asosiy
qismlarini aytib beradi;
- Kuchaytirgichlar boshqarish jarayonida “kuzatish
mexanizmi” muhimligini aytib beradi;
- Tormoz kuchlarini rostlagichlarning turlari, vazifasi,
va ishlashini izoxlaydi;
- Turli tormoz yuritmalarining o’ziga xos afzalliklari
va kamchiliklarini aytib beradi;
- Pnevmatik tormoz yuritmasidagi elementlarning
(tormoz krani va tormoz kamerasi) ishlashini aytib
beradi;
- ABSning vazifasi va ishlashi haqida o’z
tushunchalarini aytib beradi.
O’qitish uslubi va texnikasi Vizual ma’ruza, blis-so’rov, bayon qilish, klaster, “xa-
yo’q” texnikasi
O’qitish vositalari
Ma’ruzalar matni, proektor, tarqatma materiallar
O’qitish shakli
Jamoa
O’qitish shart-sharoiti
Proektor, kompyuter bilan jixozlangan auditoriya

---

283