O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi fani bo’yicha

21-Tajriba ishi. Avtomobilning ko’ndalang tekislikdagi turg’unligini
aniqlash.
Ishning maqsadi.

---

296
Ko’ndalang qiya tekislikda tezlanish bilan harakatlanayotgan avtomobilning

ko’ndalangiga ag’darilish burchagini aniqlash.
Ko’ndalang qiya tekislikda harakatlanayotgan avtomobil yoniga surilmasdan
yoki ag’darilmasdan harakkatlanishini ta`minlaydigan burchak
b
ni qiymati
avtomobilni ko’ndalang turg’unligini ifodalaydi.
Avtomobil O
1
tayanch nuqta atrofida
b
sin
×
=
a
x
G
P
kuch ta`sirida va
ag’daruvchi moment ta`sirida ko’ndalangiga (yoniga) ag’darilishi mumkin.
Avtomobil yoniga sirpanmasdan harakatlanishi uchun R
x
va R
u
kuchlarning
momentlari O ga teng bo’lishi lozim, ya`ni;
0
5
,
0
=
×
×
-
×
B
P
h
P
y
x
(1)
bunda,
b
sin
×
=
a
x
G
P
; (2)
b
cos
×
=
a
y
G
P
; (3)
(2) va (3) larni (1) ga qo’yamiz;
0
cos
5
,
0
sin
=
×
×
×
-
×
×
b
b
a
a
G
B
h
G
bundan qiyalik burchagini aniqlaymiz;
h
B
tg
×
=
5
,
0
b
;
bu yerda: V-orqa g’ilidiraklar orasidagi masofa,
yengil avtomobil uchun
0
45
³
b
,
yuk avtomobil va avtobuslar uchun
0
35
=
b
.
Avtomobil
rusumi
B
h
b
22-Tajriba ishi. Avtomobilni burilishdagi ag’darilish bo’yicha kritik
tezligini aniqlash.
Ishning maqsadi.
Qiya tekislikda burilayotgan avtomobilning burilish markazi qiyalikning
pastida va qiyalikning yuqorisida bo’lgan paytlardagi burilishdagi ag’darilish
bo’yicha kritik tezligini aniqlash.
1. Avtomobilning qiya tekislikda burilayotgan paytda burilish markazi
qiyalikning pastida joylashgan bo’lsa, avtomobilning egri chiziq bo’ylab
burilishdagi ag’darilish bo’yicha kritik tezligini quyidagi ifoda Bilan aniqlanadi:
b
b
tg
B
h
tg
h
B
R
g
V
a
×
-
×
×
×
+
×
×
£
2
2
max
.
, (1)
2. Agar burilish markazi qiya tekislikning qiyalikning yuqorisida joylashgan
bo’lsa, burilishdagi ag’darilish bo’yicha avtomobilning kritik tezligini huyidagi
ifoda bilan aniqlanadi:

---

297
b

b
tg
B
h
tg
h
B
R
g
V
a
×
+
×
×
×
-
×
×
£
2
2
max
.
, (2)
Burilish radiusi R katta bo’lsa va
h
B
³
bo’lsa hamda burilish markazi qiyalikning
pastida joylashgan bo’lsa, avtomobilning burilishdagi turg’unligi shuncha
mustaxkam bo’ladi.
3. Avtomobil tekislikda burilayotgan bo’lsa, burilish paytida avtomobilni
ag’darilishini boshlanish oldidagi eng katta kritik tezligini quyidagi ifoda bilan
aniqlanadi:
h
B
R
g
V
kp
a
×
×
×
=
2
.
, (3)
Avtomobil
rusumi
R
B
h
b
tg
V
a.max
V
a.kp