O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o. Suyunov, D. Norboyeva, A. Shonazarov, O‘. Zubaydullayev

1. Shaxs haqida tushuncha. 
Mustaqillikka erishgan O’zbekistonda kelajagi buyuk davlat qurayotgan
ekanmiz, uning faol quruvchisi bo’lgan shaxsning psixologiyasi masalalarini
o’rganish va ishlab chiqish g’oyat katta ahamiyatga egadir. Bu masalani
o’rganish yangi kishini kamol toptirish nazariyasi va praktikasi ilmiy jihatdan
ishlab chiqishda muhim o’rin tutadi.
Shaxs ijtimoiy munosabatlar sistemasining, ijtimoiy hayotning ko’p
qirrali, murakkab zvenosidir. U bir tomondan ijtimoiy–tarixiy taraqqiyotning
mahsuli bo’lsa, ikkinchi tomondan ijtimoiy taraqqiyotni ta’min etuvchidir.
Biz psixologiyani o’rganar ekanmiz, individ, shaxs, individuallik
tushunchalarini bir-biridan farq qilishmiz kerak. Odamning inson jinsiga
mansubligi inivid tushunchasi bilan ifodalanadi. Biz katta yoshdagi normal
odamni ham, chaqalokni ham, tilni va oddiy malakalarni o’zlashtira
olmaydigan telbalarni ham individ deb atay olamiz. Biroq bulardan faqat
birinchisigina shaxs, ijtimoiy mavjudot hisoblanadi. Ijtimoiy munosabatlarga
kirishuvchi va ijtimoiy taraqqiyotda faol ishtirok etuvchi odamgina shaxs deb
ataladi. Individ sifatida dunyoga kelgan odam keyinchalik shaxsga aylanadi.
Shaxs jamiyat a’zosidir. u ommaning sinfning ajralmas qismidir. U
omma bilan harakatlanib tarixni yaratadi. Shaxs ijtimoiy boyliklar
yaratuvchidir.
Shaxsning shaxs bo’lishligi uchun u faollikka ham ega bo’lishi kerak.
Chunki faoliyatdagi faollik shaxsning muhim belgisidir. Faollik hamisha yaxshi
yashashga yo’naltirilgan bo’ladi. Kishi yaxshi yashashi uchun, jamiyatni
rivojlantirish uchun ataylab faollik ko’rsatadi. Bu shaxsning onglilik belgisidir.

---

21
Shaxsning xarakterli belgilaridan biri individuallikdir. Individuallik har

bir shaxsning o’zigagina hos bo’lgan, takrorlanmaydigan shaxsdir.
Individuallik kishining xarakteri, temperamenti, psixik kechinmalarining o’ziga
xos hususiyatlari, hissiyoti va faoliyatining motivlarida ko’rinadi. Ana shunga
ko’ra kishilar bir-birlaridan farq qiladilar. Dunyoda qancha odam bo’lsa,
shuncha individuallik mavjuddir. Hech kim bir-birini o’rnini bosa olmaydi.
«O’nta bo’lsa, o’rni boshqa» maqoli individuallikka ham nisbatan aytilgandir.
Shaxs tushunchasi qadimdan mavjud bo’lib, u dastlab aktyor niqobi,
keyinchalik esa aktyor ma’nosini anglatgan. Chunki sahnadagi ko’rinish
o’zgarishi bilan aktyor maskasi ham o’zgargan. Bundan tashqari, kishi turli
sharoitda o’z qiyofasini o’zgartirishi va o’zini bir necha xil qilib ko’rsatishi ham
mumkin. Kishi akter kabi turli rollarni bajarishi mumkin.