O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o. Suyunov, D. Norboyeva, A. Shonazarov, O‘. Zubaydullayev
Mexnat psixologiyasining fan sifatidagi predmeti
Yüklə 0,9 Mb.
|
|
2. Mexnat psixologiyasining fan sifatidagi predmeti.
O’quv maqsadi-Mexnat psixologiyasining asosiy predmetlari vazifalarini, uning soxalar sistemasini tushunish va malakali ishchilar tayerlash yuzasidan olib boriladigan pedagogik faoliyatda uz ixtisosi buyicha ularni xal kilishda bevosita ishtirok etish. Mexnat psixologiyasining predmeti. Mexnat psixologiyasi psixologiya fanning bir soxasi bulib, turli mexnat faoliyatlaridan uziga xosligini ijtimoiy tarixiy va konkret ishlab chikarish sharoiti, mexnat kuroli, mexnat ta’limi metodlari xam psixologiyaning mexnatkash shaxs psixologik sifatiga kura urganadi. Mexnat faoliyati - psixologik moxiyati mexnatkash shaxsi xususiyatlari ( uning kasbiy kobiliyati sifatida) xamda uning ishlab chikarish muxiti bilan uzaro xamkorligi mexnat psixologiyasining predmetini tashkil kiladi. Mexnat faoliyatining psixologik moxiyati mexnatkashga uning kasbi takozo kiladigan psixik xususiyatlarga , xolat va protsesslarga kuyiladigan talablardan iborat buladi.Ishlab chikarish faoliyatining, xar xil turlari (kasb va ixtisoslar) uni muvaffakiyatli amalga oshirish uchun ishchi shaxsning turli tuman xususiyatlarini: uning maksadga yunaltirilganligi, tajribani, xarakterni, kobiliyatni, psixik xolatlarni, dikkat e’tiborni, tasavvurni, xotirani fikrlashni, emmotsionalikni va psixomotorikani talab kiladi- bu mazkur faoliyatga kobiliyatni belgilaydi. Mexnatkashning psixik xususiyatlari psixik protsesslarining xolati va xususiyati turlicha, ularning ishlab chikarish faoliyati esa, muayyan sifatlarni talab kiladi. Ishlab chikarishda mexnatkashlarga kuyadigan talabi va mexnatkashning bu talablarini bajara olish imkoniyatlari urtasida karam- 89
professional ta’lim jaraenida xam psixologik amaliy faoliyat davomida talab kilinadigan shaxsiy sifatlar rivojlanishi mumkin texnologiyasi va texnik vositalarni insonning umumiy psixik xususiyatiga moslashtirish zarurati ana shundan kelib chikadi. Ishlab chikarishda mexnatkashga kuyadigan talabi bilan mexnat kashning talabni kondiradish imkoni urtasidagiziddiyatni yukolgan mexnat psixologiyasining birinchi asosiy problemasidirki, uni xal kilish u stida psixolog mutaxassislargina emas balki, injenerlar, texniklar, novotor ishchilar va xunar texnika ta’limi pedagoglari xam ishlamokdalar. Bu problemani xal kilish talablardan texnika vositalariga va ishlab chikarish texnologiyasiga boglikligi tufayli murakkablashib boradi. Texnika vositalari va ishlab chikarish texnologiyasi uzgarib turadi, ular ayni paytda ishchilar psixikasiga bulgan talabni xam uzgartiradi. Uz navbatida psixika xam ma’lumotlar,tajribalar oshi-shiga, shaxs munosabatlaridan uzgarishiga karab uzgarib turadi. Ishchilar uzaro xamkorlik kiladigan ishlab chikarish muxiti bu eng avval ular bilan birgalikda bitta ishlab chikarishi zvenosida brigadada xamda umuman ishlab chikarish kollektivida ishlaydigan kishilardir. Kollektiv uzining xar bir a’zosiga muayyan talablar kuyadi. Kollektiv va shaxsning uzaro xamkorligidan mexnat psixologiyasining 2 chi muxim problemasi-ishlab chikarish protsessida shaxslararo kulay munosabat xamda kooxonada kulay sotsial psixologik muxit yaratish problemasi vujudga keladi. Tashki muxit- bu ishchi doimo uzaro xamkorlik kiladigan mexnatning moddiy va estetik sharoiti xamda ishlab chikarishning texnik vositalaridir. Ishning temperatura sharoiti eritishi va predmetlarning ishchilar kayfiyatiga va kayfiyatining borishiga ta’sir kursatib uning ishga yarokliliga va unumdorligiga ijobiy yoki salbiy ta’sir kiladi. Ishchi boshkariladigan texnika vositalar uzining murakkabliligi mexnat talabligi, xarakatchanligi tuzuk yoki buzukligi boshkarilishga kulay yoki nokulayligi va xatto tashki kurinishi bilan xam uning psixikasiga ta’sir etadi. Birok uzaro xamkorlmk ta’sir texnik vositalarni ishchi kanday xolatning tushishi va kanday boshkarishga xam boglik. Tashki muxit ichining yukori darajada ishchanligini ta’minlaydigan darajada kutarish mexnat psixologiyasining 3 chi eng asosiy problemasidir. Mexnatkashning ishchanligi. Ishning xarakterligi ish sur’ati maromi mexnat va xordikdan almashinib turishi texnologik jaraen birga ishlaetgan kollektiv a’zolarining uzaro xamkorligi ta’minlanadigan jismoniy akliy asabga xam boglik. Bularning xammasi ishlab chikarish mexnatini tashkil kilish sistemasi tomondan ta’sinlaydi. Mexantkashlarning yukori darajadagi ish kobiliyatini ta’minlash va ularning mexnat unumdorligini oshirish maksadida mexnat jaraenlarini psixologik asoslash- mexnat psixologiyasining eng muximproblemalardan biridir. Mexnat psixologiyasi uz problemalarni xal kilishda sifatni oshirish va mexnat faoliyatini engillashtirish uchun xamda mexnatkashlarga kasbiy ta’lim berish va ularni muvoffakiyatli tarbiyalash ular tomonidan kasb tanlash va uni uzlashtirishni yaxshi ta’minlash uchun umumiy psixologiyani konuniyatlaridan foydalanadi:- shu bilan birga mexnat psixologiyasi uzt spetsifik konuniyatini kashf etkdi. Psixologik xodisalarni 90
printsiplarini ishlab chikardi bu bilan umumiy psixologiya fanni boyitadi. Mehnat psixologiyasi mustakil soxa sanaladigan sotsial psixologiya bilan xam uzviy boglangandir. Mehnat psixologiyasi uz tarakkieti davomida mexnat xakida kupgina psixologik bilimlarni tupladi va muayyan sistemaga keltirdi. Mehnat jaraenida ulardan okilona mexnatkashlar ish laekati va mexnatni unumdorligini oshirishda katta samara beradi. Shuning uchun xozirgi sharoitda mexnat psixologiyasi tugrisidagi bilimlarni tuplovchi va sistemalovchi fannigina emas va ishlab chikarish kuchlaridan biri bulib xam koldi.Mehnat psixologiyasi predmetining uzlashtirilishini tekshirish. Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|