O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o. Suyunov, D. Norboyeva, A. Shonazarov, O‘. Zubaydullayev
Mehnat psixologiyasi metodlari xaqida umumiy tushuncha
Yüklə 0,9 Mb.
|
|
3. Mehnat psixologiyasi metodlari xaqida umumiy tushuncha
Mexhnat psixologiyasi umumiy psixologiyaning asosiy metodlarining (yukoridagi "Psixologiya metodlari" temasiga karang) foydalanadi, ammo insonlar mexnat jaraenidagi psixik faoliyati uziga xos bulgani uchun, u uz metodlarga ega,shuningdek, boshka fanlardan ba’zi metodlaridan xam keng foydalanadi. Mexnat psixologiyasi metodlari kanday maksadlar uchun kullanilishi xam kulida bulishiga karab 4 xil bulishi kerak. 1) ilmiy tekshirish institutlaridan malakali psixologlar tomonidan bajariladigan maxsus ilmiy tadkikot metodi. 2) xunar texnika bilim yurtlari ukituvchilari va ishlab chikarish ta’limi masterlari xolida murabbiylar toomnidan ishlab chikarishda mustakil ravishda yoki ilmiy tadkikot institutlaridan xodimlari bilan xamkorligida ukuv tarbiya ishlari metodikasining takomillashtirishda foydalanadigan psixologiya metodlari. 3) mexnat unumdorligini oshirish maksadida ishlab chikish injenerlari va malakali ishchilar xamda ishlab chikish novatorlari amalga oshiradigan ilmiy amaliy ishlar metodi. 4) Dastlab fakat ilmiy amaliy tekshirish ishlari uchun kullaniladigan,ammo asta-syokin sinov ishlarini utkazish protsessiga kuchadigan bir kator metodlar. Mexnat psixologiyasining amaliy vazifalarini xal kilish, jumladan kishilar kobiliyatini aniklash va normalashda kullaniladigan sinov ishlari kat’iy ilmiy asosga ega bulishi va urgatilaetgan psixik xodisa tabiatga mos kelishi lozim. Ilmiy texnika protsessining xozirgi sharoitda mexnat psixologiyasining muxim vazifalardan biri-injener pedagoglar,ishlab chikish ta’limi masterlari) injenerlari va novator ishchilarini psixologik tadkikot metodlari bilan kurollantirishdan iborat.Ana shunda ular bu metoddan keng foydalanib, pedagogik va ishlab chikarish maxoratlarini takomillashtiradilar, ayni chokda uz tajribalari bilan mexnat psixologiyasini boytadilar. Mexnat psixologiyasini amaliy kullanishga oid bir kator asosiy talablar mavjud. Birinchi navbatda ular uzini vujudga keltirgan nazariya u erdamida xal kilanadigan vazifalar va bu vazifalar xal kilinadigan sharoitlar mos kelishi zarur.Urganishing ob’ektiv printsipi urganilaetgan xodisaning yuzaki kurinishi va xakdosh uzining fikrlari bilan chegaralanib kolmasdan, balki uni boshkaradigankonuniyatlarni topish, uz xulosalarini kayd etilgan faktlar bilan asoslashni talab kiladi. 91
psixologik sturkturasiga ega bulib, turli xil metodlar bilan uni urganishda kashf etiladi: konkret mexnat faoliyati yoki shaxsning barcha psixologik strukturalari teng emas: ularning ayrim kasb uchun komponentlari faoliyatni eng sunggi samarasi sezilarli ta’sir kiladi, boshkalari esa mutlako ta’sir kilmasligi mumkin; uning ayrim komponentlari nokulay sharoitlarda barkaror bulish mumkin, boshkasi uta yaroksiz buladi. Mexnat faoliyatining psixologik strukturasi urganilganda xam kasb uchun muxim, xam oson yaroksiz buladigan komponentlarga xam aloxida e’tibor berish zarur. Shaxs va faoliyatning birligi printsipi mexnat faoliyatini urganishda shaxs xususiyatlarini xisobga olishni talab kiladi, bunda uning kasb uchun muxim xususiyatlarini bir emas, bir necha faoliyat turida urganish zarur. Ishchi shaxsi va uning mexnat faoliyatini kulay va nokulay tashki omillar ta’sirida rivojlanishi va uzgarishi bir marta utkazilsa, dastlabki ish axamiyatiga ega buladi. Metodlarning kullanilishi xamma vakt maksadga yunaltirilganlik printsipiga muvofik bulishi, ya’ni tekshiruvchiga kanday amaliy yoki nazariy masalani xal kilish zarurligi anik bulmogi kerak. Metod xal kilinaetgan vazifaga buysundirilgan bulishi lozim. Aslo vazifa metodga kullanmasligi kerak. Chunki mexnat psixologiyasi buyicha tadkikotlar u kim tomonidan utkazilsa, amalietning savollarga javoblarni ilmiy asoslash maksadiga ega buladi. 1) Amalietlarni keng kuzatish va ommaviy surab urganish. 2) Tuplangan materiallarni taxlil kilish va eng aktual psixologik problumalarni aniklash maksadida e’tiborga loyik fikr va takliflarni saralash. 3) Xol kilinaetgan problemaga tegishli metodlarni kullanish bilan ishchilar gepotezasini va tadkikot metodikasini ishlab chikish. Xar kanday masala birgina metod bilan emas, balki bir-birini tuldiruvchi bir necha metodlar bilan xal kilingani ma’kul. Mexnat psixologiyasining umumiy metodlari xakidagi tushunchalarning uzlashtirilishini tekshirish. 1. Metod psixologiyasi kanday turlarga bulinadi, metodlarning xar biri kim tomonidan va kanday maksadga foydalaniladi. 2. Nima uchn mexnat psixologiyasiga oid tekshiruvlarga ishlab chikish va xunar texnika bilim yurtlarining xodimlari jalb tiladi. 3. Mexnat psixologiyasi metodlari nimaga muvofik bulishi zarur. 4. Tadkikot metodi nimaga buysundirilgan bulishi kerak. Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|