O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi s. B. Bairova, G. M. Abduraupova

 
STERILIZATSIYA VA UNING TURLARI 
 
Sterilizatsiya
– mikrob va ularni sporalarini batamom yo‘-
qotish yoki qatronlashdir. Sterillash tirli usullar bilan amalga 
oshiriladi. 
Bug‘ bilan sterilizatsiya qilish.
Qaynoq suv bug‘i issiqlik 
o‘tkazish qobiliyatiga ega. U qaynoq havoga nisbatan issiqlik 
darajasi yuqori bo‘lgani uchun sterilizatsiya qilinayotgan jismga 
issiqlikni tez yetkazadi. Shuningdek, bug‘ oqsillarni gidratatsiya, 
koagulatsiya va gidrolizga uchratib, to‘g‘ridan-to‘g‘ri sterilizatsi-
ya qulivchi omil hisoblanadi. Bug‘ bilan sterillash avtoklavda 
bajariladi. 
Quruq issiqlik bilan 
sterilizatsiya qilish sterilizatsiya qilina-
digan muhitni qizdirishga asoslangan bo‘lib, unda sterilizatsiya 
qilinayotgan jismlardagi harorat 170 – 200
0 
C ga yetishi kerak. 
Qizdirilgan havo oqimi maxsus klapan orqali sterilizatorning 
quyi qismidan yuqoriga chiqadi. 
 Nur bilan sterilizatsiya qilish. 
Bu usul katta energik kuchga 
ega bo‘lib, sterilizatsiya kuchi materiallarning har xil 
chuqurligigacha yetib boradi. Amaliyotda betta va gamma – 
nurlanish qo‘llaniladi. 
Ultratovush bilan sterillash. 
Bu usulda sterilizator kuchsiz 
antiseptik (0,05 % li xlorgeksidin biglukonatning suvli eritmasi) 
bilan to‘ldiriladi va ultratovush to‘lqinlari ta’sirida jarrohlik 

---

81 
asboblarini, kichik plastmassa buyumlarini yoki jarroh 
barmoqlarini dezinfeksiya qilinadi. 
Kimyoviy sterilizatsiya
 
deb, etilen oksid hamda kuchli 
antiseptiklar (0,2% li paraatsetat kislota eritmasi, 6% li vodorod 
peroksid eritmasi, 0,1 li tergitsid, 0,5% li spirtli gibitan, say-
deks, uchlamchi eritma va boshqalar)ni qo‘llashga aytiladi. 
Sovuq sterilizatsiyada oqsillar koagulatsiyasi 45
0 
C dan 60
0 
C 
gacha bo‘lgan harorat atrofida bajariladi. Amaliyotda hajmi 2 – 
3 litrli portativ gaz sterilizatorlari keng foydalaniladi. 
Programmali boshqaruv sterilizatorida 750 – 1000 mg/1 
etilen oksididan 55
0 
C da foydalaniladi. Bu holda etilen oksidi 
uchib ketmaydi. Gazli sterilizator uchun katta xona kerak emas, 
faqat xona ventilatsiyasi yaxshi yo‘lga qo‘yilgan bo‘lishi kerak. 
Bu usul bilan avtoklavda yoki havo sterilizatorida katetrlar, 
jarrohlik qo‘lqoplar, tomir protezlari, endoskoplar, respirator va 
sun’iy qon aylanish apparatlari sterilizatsiya qilinadi.