O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi o'rta-m axsus kasb-hunar ta’limi markazi



Yüklə 18,06 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə13/43
tarix25.01.2017
ölçüsü18,06 Mb.
#6497
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   43

Bo‘yin  muskullari
Bo'yinning  oldingi  tomoni  bo'yin,  orqa  tomoni  esa  ensa  sohasi  deb 
ataladi.  B o'yin  muskullari  yuza  muskullar,  til  osti  suyagiga  birikuvchi 
(o'rta  guruh)  muskullar  va  bo'yinning  chuqur  muskullaridan  iborat  (78- 
rasm).
Yuza  muskullar
B o ' y i n n i n g   t e r i   o s t i   m u s k u l i   bevosita  teri  ostida joylash­
gan  bo'lib,  yupqa  plastinkadan  iborat.  Bu  muskul  ko'krak  fassiyasidan 
boshlanib,  pastki  ja g '  sohasida  yuz  fassiyasiga  yopishadi.
Funksiyasi.  B o'yin  terisini  tortib,  venada  qon  oqishini  yaxshilaydi, 
og'iz  burchagini  pastga  tortadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

T o ‘ s h - o ‘ m r o v -  
s o ' r g ' i c h s i m o n   mu s k u l  
to'sh  va o'm rov  suyaklaridan ik­
kita,  boshcha  holida  boshlanib, 
chakka  suyagining  so'rg'ichsi­
mon  o'sig'iga  yopishadi.
Funksiyasi.  Har  ikkala  mus­
kul  bir  v aq td a  q isq a rg a n d a  
boshni  tikka  ushlab  turadi  yoki 
o rq a   to m o n g a   b u k a d i.  B ir 
tom ondagi  m uskul  qisqarsa, 
boshni  o 'sh a   tomonga  bukib, 
yuzni  qaram a-qarshi  tomonga 
qaratadi.  Agar  ikki  tomondagi 
mu s k u l   q is q a r g a n d a   b o sh  
q im irla m a y   tu rs a ,  k o 'k r a k  
q a fa sin i  y u q o rig a   k o 'ta r ib , 
nafas  olishga  yordam   beradi.
Til  osti  suyagiga  birikuvchi 
muskullar
Til  osti  suyagiga  birikuvchi 
yoki  o'rta muskullar ikki  xil joy­
lashgan.  Bir guruh  muskullar til 
osti  suyagidan  yuqori  sohada,  ikkinchi  guruh  esa  til  osti  suyagidan  pastda 
o'rnashgan.
Til  osti  suyagidan  yuqorida  quyidagi  muskullar  bo'ladi:
J a g ' - t i l   o s t i   m u s k u l i   keng  plastinka  tarzida,  muskul  tolalari 
esa  yuqoridan  pastga  qarab  parallel  joylashgan.  Ikki  tomondagi  muskul 
bo'yinning  o 'rta  chizig'ida  uchrashib,  o g 'iz  b o'shlig 'i  tubini  hosil  qiladi. 
Bu  muskul  pastki  jag'ning  ichkari  yuzasidan  boshlanib,  til  osti  suyagiga 
yopishadi.
I k k i   q o r i n l i   m u s k u l  ning  oldingi  qorinchasi  pastki  ja g '  suya­
gining  ichki  yuzasidan,  orqa  qorinchasi  chakka  suyagining  so 'rg 'ich si­
mon  o 'sig 'i  o'ym asidan  boshlanib,  o 'zaro   pay  orqali  birlashadi.  Ikki 
qorinli  muskul  shu  pay  vositasida  til  osti  suyagiga  yopishadi.
B i g i z s i m o n  
o ' s i q   — til  o sti  m uskuli  chakka  suyagining 
bigizsimon  o'sig'idan  boshlanib,  til  osti  suyagi  tanasiga  yopishadi.
I y a k - t i l   o s t i   m u s k u l i   pastki jag'ning qiltanoq do'mboqchasidan 
boshlanib,  til  osti  suyagining  tanasiga  yopishadi.
Funksiyasi.  Yuqorida keltirilgan  to'rttala muskul  pastki ja g '  qimirlamay 
turganda  qisqarsa,  til  osti  suyagini  va  kekirdakni  yuqoriga  ko'taradi,  aks 
holda  pastki  ja g '  suyagini  pastga  tortadi.  Ovqat  yutishga,  chaynashga  xiz­
mat  qiladi.  Bu  harakatda  bigizsimon  o 'siq— til  osti  muskuli  qatnashmaydi.
78-rasm.  Bo'yin  muskullari.
/,  5  -   ikki  qorinli  muskul;  2 - j a g ' - t i l   osti 
muskuli;  3 -  jag'  osti  bezi;  4 -  bigizsimon  o'siq- 
til  osti  muskuli;  6,  7 -  bo'yin  yuza  fassiyasi; 
8 -  tish  til  osti  muskuli;  9 -k u ra k -til  osti  mus- 
kuli;  10 -  qalqonsimon  tog'ay;  // - b o ' y in n i n g  
leri  osti  muskuli.
www.ziyouz.com kutubxonasi

Til  osti  suyagidan  pastda  quyidagi  muskullar  joylashgan:
T о  ‘ s h -
1

1
  o s t i   m u s k u l i   to 'sh  suyagi  dastasining  orqa  tomo­
nidan  boshlanib,  til  osti  suyagining  pastki  yuzasiga  yopishadi.
T o ' s h - q a l q o n s i m o n   m u s k u l   to ‘sh-til  osti  muskuli  orqasi- 
da joylashgan  b o 'lib ,  to 'sh   suyagi  dastasining  orqa  yuzasidan  I  q ov urg 'a 
to g 'ay id an   b o sh lan adi,  yuqoriga  k o 'ta rilib ,  qalqonsim on  to g 'a y g a  
yopishadi.
Q a l q o n s i m o n - t i l   o s t i   m u s k u l i   qalqonsimon  tog'ayning qiy­
shiq  chizig'idan  boshlanib,  til  osti  suyagining  tanasiga  yopishadi.
K u r a k - t i l   o s t i   m u s к u 1 i ning  taxminan  o'rta  qismida  pay  bel- 
bog'  bo'lganidan  yuqori  va  pastki  qorinchalari  tafovut  etiladi.  Muskul 
kurak  o'ym asidan  boshlanib,  til  osti  suyagining  tanasiga  yopishadi.
Funksiyasi.  Til  osti  suyagidan  pastda  joylashgan  muskullar  qisqarib, 
til  osti  suyagi  va  hiqildoqni  pastga  tortadi.
Bo'yinning  chuqur  muskullari
O l d i n g i   n a r v o n s i m o n   m u s k u l   III— VI  bo'yin  umurtqalari 
ko'ndalang  o'siqlaridan  boshlanib,  I  qovurg'aning  tepa  yuzasiga  yopisha­
di  (79-rasm).
O ' r t a d a g i   n a r v o n s i m o n   m u s k u l   barcha  bo'yin  umurtqa­
larining  ko'ndalang  o'siqlaridan  boshlanib,  I  qovurg'aning  tepa  yuzasiga
O r q a d a g i  
n a r v o n s i m o n  
m u s k u l   V— VI  bo'yin  umurtqalari­
ning  ko'ndalang  o'siqlaridan  boshla­
nib,  II  qovurg'aning  tashqi  yuzasiga 
yopishadi.
Funksiyasi.  Narvonsimon  muskul­
lar  ikki  tom ondan  qisqarsa,  b o 'y in  
umurtqalari  oldinga  bukiladi,  bir  to­
mondan  qisqarganda  b o ‘yinni  yon  to­
m onga  buradi.  B o 'y in   qim irlam ay 
turganda  I— II  qovurg'ani  k o 'tarib , 
nafas  olishga  yordam  beradi.
B o ' y i n n i n g  
u z u n  
m u s ­
k u l i .   II  —   VI  bo'yin  um urtqalari­
ning  tan asin i  egallab  y o tad i.  Old 
tomondan halqum va qizilo'ngach  bilan 
yopilib  turadi.
Funksiyasi.  Muskullar  ikki  tomon­
dan  baravar qisqarsa,  bo'yinni  oldinga, 
bir  tomondan  qisqarsa  yon  tomonga 
bukadi.
12
d
1
--------- 6
L
e
i
ж
% -■
79-rasm.  Bo'yinning  chuqur 
muskullari.
/ - t i l   osti  b ezi;  2  -   e n g a k -til  osti 
muskuli;  3 -  jag'  osti  bezi;  4 -  quloq oldi 
bezi;  5 -  jag'-til  osti  muskuli;  6 -  kurak- 
til  o sti  m uskuli;  7 — t o ‘sh -til  osti 
muskuli;  8 -  to'sh-qalqonsimon  muskul; 
9 -  oldingi  narvon  muskul;  1 0 -  o'rtadagi 
narvon  muskul;  / /- o r q a d a g i  narvon 
muskuli;  12 -  ikki  qorinli 
muskul.
www.ziyouz.com kutubxonasi

B o s h n i n g   u z u n   m u s k u l i   III— VI bo'yin  umurtqalaridan bosh­
lanib,  ensa  suyagiga  yopishadi.
B o s h n i n g   o l d i n g i   v a   y o n   t o m o n i d a g i   t o ' g ' r i   m u s ­
k u l l a r i .  
Bu  muskullar  yuqorida  keltirilgan  muskullaming  ostida  ensa 
suyagi  bilan  I  bo'yin  umurtqasi  oralig'ida  joylashgan.
Funksiyasi.  Boshning  uzun  muskuliga  o'xshash.  Ikkala  tomon  baravar 
qisqarsa,  boshni  oldinga  bukadi.
Bo‘yin  topografiyasi
Bo'yin  yuqoridan pastki jag'  suyagining pastki  cheti, so'rg'ichsimon  o'siq, 
ensa  suyagining  do'mbog'i  va  g'adir-buduri  bilan  chegaralanadi.  Pastdan 
esa  to'sh  suyagi  dastasining  qirrasi,  o'mrov  suyagi  va  kurak  suyagining 
yelka  o'sig'idan  VII  bo'yin  umurtqasining  orqa  o'tkir  o'sig'iga  tortilgan 
chiziq  bilan  chegaralanib  turadi.  Bo'yin  so'rg'ichsimon  o'siqdan  pastga 
(kurak  suyagining  yelka  o'sig'iga)  o'tkazilgan chiziq  vositasida  oldingi  va 
orqa  sohalarga  ajratiladi.  Bo'yinning  orqa  sohasi  orqa  muskullari  bilan  birga 
o'rganiladi.  Bo'yinning  oldingi  sohasida  nafas  va ovqat  hazm  qilish  sistemala­
rining  bir qismi  va qon  tomirlari joylash- 
ganligidan  alohida  e ’tiborga  sazovordir 
(80-rasm).
B o'yin  oldingi,  o'rta,  yonbosh  va 
to'sh-o'm rov -  so'rg'ichsim on  muskul 
sohalariga  ajratiladi.
Bo'yinning  oldingi  (o'rta)  sohasida 
joylashgan  uchburchak  yuqoridan  pastki 
jag'  suyagining pastki cheti,  ikki  yonbosh- 
dan  to'sh-o'mrov-so'rg'ichsimon  muskul, 
o'rtadan bo'yinning o'rta chizig'i bilan che­
garalanadi.  Bu  uchburchak  o'z  navbatida 
mayda  uchburchak! ardan  iborat.
1.  Uyqu  u chburchagi  o rq ad a n  
to 'sh -o 'm ro v -so 'rg 'ich sim o n   muskul 
bilan,  yuqoridan  ikki  qorinli  m uskul­
ning  orqa qorinchasi  bilan,  old  tomon­
dan  kurak-til  osti  muskuli  bilan  che­
g a r a l a n a d i .  B u  u c h b u r c h a k d a n  
umumiy  uyqu  arteriyasi,  bo'yinturuq 
kurak-o'mrov  uchburchagi;  3  -p a stk i jag' 
venasi  va  adashgan  nerv  o'tadi. 
° st>  uchburchagi;  4 -u y q u   uchburchagi;
2 . 
T o 's h -
0
‘m r o v - s o 'r g 'i c h s im o n   m u s -
  5  -  kurak-kekirdak  uchburchagi;  6 - j a g ;  
.  . 



i- 
i i  

orqasi  uchburchagi;  7  -  kurak  til  osti 
k u l
 
sohasi  shu  nomli  muskul  qoplagan 
muskuli;  8  -  to 'sh -o'm rov-so'rg'ich sim on
soha bo'lib, bu joyda bo'yin  nerv chigali 
muskul;  9 -  trapetsiyasimon  muskul;  10
va  qon  tomirlar joylashgan. 
ikki  qorinli  m uskul;
2 ^
80-rasm.  Bo'yin  topografiyasi.
1  -   kurak  trap etsiya  u ch b u rch agi;  2
www.ziyouz.com kutubxonasi

3.  Pastki jag'  osti  uchburchagi.  Bu  chuqurcha  pastki  ja g ‘  shoxi  bilan 
burchagining  orqa  tomonida,  quloq  suprasining  pastida  bo'lib,  unda  quloq 
oldi  bezining  bir  qismi,  nerv  va  qon  tomirlari  joylashgan.
4.  Pastki  ja g '  osti  uchburchagi  tepadan  pastki  jag '  qirrasi  va  ikki 
qorinli  muskul  qorinlari  bilan  chegaralanadi.  Uchburchakda  ja g '  osti 
bezi  joylashgan.
5.  Kurak-hiqildoq  uchburchagi.  Medial  tomondan  o'rta  chiziq  bilan, 
orqa  va  tepadan  kurak-til  osti  muskulining  tepa  qorinchasi  bilan,  orqa  va 
pastdan  to'sh-o'm rov -  so'rg'ichsim on  muskul  bilan  chegaralanadi.  Bu 
uchburchakda hiqildoq,  kekirdak qon  tomirlari  va nerv  tolalari joylashgan.
6
.  Bo'yinning  yonbosh  uchburchagi  oldindan  to'sh-o'm rov-so'rg'ich- 
simon  muskul  bilan,  orqadan  trapetsiyasimon  muskul  bilan  chegaralanadi. 
Bu  uchburchak  kurak-o'm rov  va ko'krak  trapetsiyasimon  uchburchaklarga 
ajraladi.  Kurak-o'm rov  uchburchagi  pastdan  o'm rov  suyagi,  tepadan  ku­
rak -  til  osti  m uskulining  pastki  qorinchasi,  oldindan  to 'sh -o 'm ro v - 
so'rg'ichsim on  muskullar bilan  chegaralanadi.  Kurak-trapetsiyasimon  uch­
burchagi  pastdan  kurak  til  osti  muskuli,  oldindan  to'sh-o'm rov-so'rg'ich- 
simon  muskul,  orqadan  trapetsiyasimon  muskul  bilan  chegaralanadi. 
Bundan  tashqari,  bo'yinning  yonbosh  uchburchagida  narvonsimon  mus- 
kullarning  o'rtasida  joylashgan  oldingi,  o 'rta  oraliqlar  bo'lib,  bulardan 
qon  tomirlari  va  yelka  chigalining  nervlari  o'tadi.
Bo'yin  fassiyalari
Bo'yin  sohasida  a’zolar,  qon  tomir  va  nervlar,  muskullar  5  ta  fassiya 
bilan  o'ralgan  (81-rasm).
1. 
Bo'yinning  yuzaki fassiyasi  teri  ostida  yupqa  varaq  holida joylash­
gan.  Teri  osti  muskulini  o'rab,  yuqoridan  yuz  fassiyasiga,  pastdan  kurak 
fassiyasiga  o'tib  ketadi.
2. 
Bo'yin  xususiy  fassiyasining  yuza 
varag'i.  Bu  parda  pastki  ja g '  bilan  to'sh 
suyagi  dastasi  va  o'm rov  suyaklari  orali­
g'ida  tortilib  joylashib,  bo'yinni  hamma 
tomonidan  o'rab  turadi.
81-rasm.  Bo'yin  fassiyalari.
/-b o'yin n in g  yuza  fassiyas/;  I I -   bo'yinning 
xususiy  fassiyasi;  III -  kurak-o'mrov  fassiyasi;  IV -  
bo'yinning  ichki  fassiyasi;  У - umurtqa  pog'onasi 
oldi  fassiyasi;  I  -  bo'yinning  chuqur  muskullari;
2 - t i l   o sti  m u sk u lla r i;  3  -   t o ' s h - o ' m r o v -  
so'rgichsimon  muskul; 
4
 -  teri  osti  muskuli;  5 -  
qon  tomir-nerv  boylami;  6 -  qizilo'ngach;  7 -  
// 
kekirdak;  8 -  qalqonsimon  bez.
www.ziyouz.com kutubxonasi

Fassiya orqa tomonda umurtqalarning qirrali  o'siqlariga yopishib yo'nal- 
sa,  ikkala  yonboshida  umurtqalarning  ko'ndalang  o'siqlariga  to'siq  orqali 
yopishadi,  natijada  bo'yin  oldingi  va  orqa  sohalarga  ajraladi.  Fassiya 
bo'yinning  old  tomonida  qarama-qarshi  fassiya  bilan  tutashib,  bo'yinning 
o'rta  chizig'ida  oq  chiziqni  hosil  qilishda  qatnashadi.  Fassiya  o 'z   yo'na- 
lishida  kekirdakni  qoplab  jag '  osti  bezini,  to'sh-o'm rov-so'rg'ichsim on 
muskulni  qin  hosil  qilib  o'rab  turadi.
3.  Bo'yin xususiy fassiyasining  chuqur  varag'i  til  osti  suyagi  bilan  to'sh 
va  o'm rov  suyaklari  oralig'ida  joylashgan.  Bu  fassiya  til  osti  suyagidan 
pastda  joylashgan  muskullar  uchun  qin  hosil  qiladi.  Til  ostida joylash­
gan  muskullar  va  fassiya  qisqarib,  venada  qon  oqishini  osonlashtiradi.
4.  Bo'yin  ichki fassiyasi  —   ikki  (pariyetal  va  visseral)  varaqdan  iborat 
bo'lib,  pariyetal  varag'i  halqum,  hiqildoq,  qalqonsimon  bez,  kekirdak, 
qizilo'ngach  va  qon  tomirlari  ustidan  o'rab  o'tsa,  visseral  varag'i  har  bir 
a’zoni  alohida  o'rab  (qin  hosil  qilib)  joylashadi.  Natijada  pariyetal  va 
visseral  varaqlari  kekirdak  oldida  bo'shliq  hosil  qiladi.  Bu  bo'shliq  ko'ks 
oralig'i  bilan  qo'shilgan.  Chunki  bo'yin  ichki  fassiyasi  pastda  ko'ks  ora- 
lig'iga  davom  etib,  ko'krak  fassiyasiga  qo'shilib  ketadi.
BOSH  M USKULLARI
Bosh  muskullari  mimika  va  chaynov  muskullaridan  tuzilgan.
Mimika  muskullari
Mimika  muskullari  boshqa  muskullardan  o'zining  suyakdan  boshla­
nib,  teriga  yopishishi  bilan  farqlanadi.  Binobarin,  mimika  muskullari  qis­
qarib,  yuzda  har  xil  o'zgarishlar  (holatlar)  ni  vujudga  keltiradi.  Bundan 
tashqari,  mimika  muskullari  so'zlash,  chaynov  jarayonida  siqilish  (sfink- 
terlar)  yoki  kengayish  (dilatatorlar)ni  ta’minlaydi.
E n s a - p e s h o n a   m u s k u l i   serbar  va  yupqa  bo'lib,  uning  muskul 
qismi  peshona  va  ensada  joylashgan  bo'lsa,  fibroz  plastinka  (aponevroz) 
bo'lagi  ikki  muskul  o'rtasida  joylashib,  kallaning  tepa  qismini  qoplaydi. 
Ensa-peshona  muskulining  peshona  muskul  qismi  qosh  terisidan  boshla­
nib,  fibroz  plastinkaga  qo'shiladi.  Qisqarganda  qosh  ko'tarilib,  peshonada 
ajin paydo bo'ladi. Ensa muskul bo'lagi esa ensa suyagining g'adir-buduridan 
boshlanib,  aponevrozga o'tib ketadi. Qisqarganda aponevrozni orqaga tortadi. 
Aponevroz  tepada  bosh  terisiga  mustahkam  birlashgan  bo'lsa,  kalla  suyagi­
ga  yumshoq  to'qim a  orqali  tutashadi.  Shuning  uchun  kalla  aponevrozi 
osongina  harakatlanuvchi  bo'ladi.  Kalla  aponevrozi  ikki  yonbosh  tomondan 
qninn  atrnfiHa  invlachaan  o>iHingi,  tepa,  orqa)  quloq  muskullari  bilan  ta- 
ranglashgan.
T a k a b b u r l i k   m u s k u l i   peshona suyagining burun qismidan bosh­
lanib,  ikki  qosh  o'rtasidagi  teriga  yopishadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

Funksiyasi.  Muskul  qisqarganda  ikki  qosh  o'rtasida  ko'ndalang  ajin 
paydo  bo'lib,  takabburlik  (viqorlik)  holati  vujudga  keladi.
K o ' z n i n g   a y l a n a   m u s k u l i   uch  qismdan:  ko 'z  kosasi  atrofi­
da  joylashgan  qismi,  qovoqlarda  joylashgan  qismi  va  ko'z  yoshi  qismi­
dan  tuzilgan.
Funksiyasi.  Muskulning  birinchi  va  ikkinchi  qismi  qisqarganda  ko'z 
yumiladi.  Muskulning  uchinchi  qismi  k o 'z   yoshi  xaltasidan  boshlangan- 
ligi  uchun  qisqarganda  ko'z  yoshining  oqishiga  yordam  beradi.
Q o s h n i   c h i m i r u v c h i   m u s k u l   ikki  qosh  o'rtasida  joylash­
gan  bo'lib,  qisqarganda  qoshlar  o'zaro  yaqinlashib,  uzunasiga  ajin  paydo 
bo'ladi.
Y u q o r i   l a b n i   k o ' t a r u v c h i   m u s k u l   ko'z  kosasining  past­
ki  qirg'og'idan  boshlanib,  burun qanotlariga,  lab  va lunj  terisiga yopishadi.
Funksiyasi.  Yuqori  labni  ko'taradi,  burun  katagini  kengaytiradi.
Y o n o q n i n g   k a t t a   v a   k i c h i k   m u s k u l i   yonoq  suyagidan 
boshlanib,  o g 'iz  burchagi  terisiga  va  lunjga  yopishadi.
Funksiyasi.  O g'iz  burchagini  yuqoriga  va  yon  tomonga  tortadi.  Nati­
jada  yuzda  tabassum  paydo  bo'ladi.
K u l g i   m u s k u l i   quloq  oldi  bezi  fassiyasidan  boshlanib,  og'iz 
burchagiga  yopishadi.
Funksiyasi.  Kulganda  ikki  yuzda  chuqurcha  hosil  bo'ladi.
O g ' i z   b u r c h a g i n i   p a s t g a   t o r t u v c h i   m u s k u l   pastki 
ja g '  q irg'og'idan  boshlanib,  pastki  lab  terisiga  yopishadi.
P a s t k i   l a b n i   p a s t g a   t o r t u v c h i   m u s k u l   pastki  jag'ning 
qirg'og'idan  boshlanib,  pastki  lab  terisiga  yopishadi.
Funksiyasi.  Pastki  labni  pastga  va  chetga  tortadi.
O g ' i z   b u r c h a g i n i   k o ' t a r u v c h i   m u s k u l   yuqori  ja g '  su­
yagining  oldingi  yuzasidan  boshlanib,  og'iz  burchagiga  yopishadi.
Funksiyasi.  O g'iz  burchagini  yuqoriga  tortadi.
E n g a k   m u s k u l i   pastki  ja g '  suyagining  oldingi  kesuvchi  tishlari 
tish  tepachalaridan  boshlanib,  iyak  terisiga  yopishadi.
F unksiyasi.  Iyak  terisin i  k o 'ta r ib ,  p astk i  labni  y u q o ri  labg a 
yaqinlashtiradi.
L u n j   m u s k u l i   pastki  va  yuqori  ja g '  suyaklarining  oziq  tishlari 
sohasidagi  tish  tepachalaridan  boshlanib,  yuqori  va  pastki  lablar  sohasida 
og'iz  aylana  muskuliga  qo'shilib  ketadi.  Bu  muskul  og'iz  bo'shlig'ining 
yonbosh  devorini  tashkil  etadi.
Funksiyasi.  O g'iz  burchagini  orqaga  tortadi,  lunj  va  lablami  tishlarga 
va  milkka  yaqinlashtiradi,  havoni  tashqariga  chiqaradi.  Kamay  va  sumay 
chalishda  yordam  beradi.
O g ' i z n i n g   a y l a n a   m u s k u l i   og'iz  teshigining  atrofida,  lab- 
laming  terisi  ostida  joylashgan.
Funksiyasi.  O g'izni  yumadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

B u r u n  
m u s k u l i   burun  q an o tlarid an   yu q o rid a  jo y la sh g a n . 
Qisqarganida  burun  teshigi  torayadi.
Chaynov  muskullari
C h a y n o v   m u s k u l l a r i   to 'rt  juft  bo'lib,  hammasi  pastki  ja g ' 
suyagiga  yopishadi  va  chaynashda  qatnashadi  (82-rasm).
1
. C h a y n o v   m u s k u l i   yonoq  suyagining pastki qirg'og'idan, yonoq 
ravog'idan  boshlanib,  pastki jag'  suyagining  shu  nomli  g'adir-buduriga yopi­
shadi.
2.  C h a k k a  
m u s ­
k u l i   chakka suyagi  pal- 
lasidan  boshlanib,  pastki 
ja g '  suyagining  tojsimon 
o 'sig 'ig a   birikadi.
3 . L a t e r a l  
q a ­
n o t s i m o n   m u s k u l  
ponasim on  suyak  katta 
q a n o tin in g  
p a s tk i 
yuzasidan  va  qanotsimon 
o'siqdan  boshlanib,  past­
ki 
j a g ' 
s u y a g in in g  
b o 'g 'im   o 's ig 'i  bo'yniga 
yopishadi.
4 . M e d i a l   q a n o t ­
s i m o n   m u s k u l   qa­
notsim on  o'siqning  shu 
no m li  c h u q u rc h a sid a n  
b o sh la n ib ,  p astk i  j a g ' 
burchagining  ichki  yuzasiga  yopishadi.
Chaynov  muskullarining  funksiyasi:  to'rttala  chaynov  muskuli  pastki 
ja g 'n i  yuqori  ja g 'g a   tortib,  tishlashni  ta ’minlaydi.  Medial  va  lateral 
muskullar  bir  tomonlama  qisqarsa,  pastki  ja g '  qarama-qarshi  tomonga, 
ikki  tomondan  baravar  qisqarsa,  pastki  jag 'n i  oldinga  siljitadi.
Chakka  muskulining  orqa  tolalari  qisqarsa,  pastki  jangni  o 'z   joyiga 
qaytaradi.
Bosh  fassiyasi
B o s h   f a s s i y a s i   juda  zaif  takomillashgan  bo'lib,  boshning  fibroz 
qalin  pardasini  ustidan  qoplab  turadi.  Bu  fassiya  ikki  chakka  sohasida  qalin- 
lashib,  chakka  muskulini  o'raydi.  Quloq  oldi  so'lak  bezi  bilan  chaynov 
muskulini  bitta  fassiya  o'raydi.
82-rasm .  Chaynov  muskullari.
1
 - chakka  muskuli;  2 - lateral  qanotsimon  muskul; 
3
 - 
medial  qanotsimon muskul; 
4
 - bo'g'im diski (chambar).
www.ziyouz.com kutubxonasi

Q o ‘ l  m u s k u l l a r i   yelka  kamari  muskullari  va  q o ‘l  erkin  qismi- 
ning  muskullariga  bo'linadi.
Yelka  kamari  muskullari
Yelka kamari muskullari yelka bo'g'imi atrofida joylashgan bo'lib, ko'krak 
va  orqa  muskullari  ishtirokida  yelka  bo'g'imini  harakatga  keltiradi.
D e l t a s i m o n   m u s k u l   uchburchak  shaklida  bo'lib,  o'm rov  suya­
gining  tashqi  (lateral)  yarmidan,  kurak  suyagining  baland  qirrasi  bilan 
tumshuqsimon  o 'sig'idan  boshlanib,  yelka  suyagi  boshining  ustini  qoplab 
o'tib,  suyakning  deltasimon  g'adir-buduriga  yopishadi  (83-rasm).
Funksiyasi.  Muskulning  oldingi  tutamlari  qisqarsa,  qo'lni  old  tomon­
ga  va  yuqoriga  tortadi,  orqa  tutamlari  qisqarsa,  q o 'l  orqaga  va  yuqoriga
83-rasm.  Yelka  kamari  va  yelka 
muskullari.
1
 - kurakni ko'taruvchi muskulning bir 
qismi;  2-kurak  qirra  uslki  muskuli; 
3
 - kurak qirrasi; 
4
 - yelka suyagining 
katta  do'mbog'i;  5 -deltasimon 
muskul;  6,  7-yelkaning  uch  boshli 
muskuli; 
8 -
 katta yumaloq muskul; 9 - 
uchburchak  shaklidagi  teshik; 
10 -  
to'rtburchak  shaklidagi  teshik; 
I I -  
kichik  yumaloq  muskul.
tortiladi.  M uskulning  o 'rta   tutamlari 
yoki  hamma  tutamlar  bir  vaqtda  qisq­
arsa,  tanadan  q o 'l  uzoqlashib,  yelka 
barobar  ko'tariladi.  Q o'lning  bundan 
ham  balandga  ko'tarilishi  kurak  suya­
gining  burilishi  hisobiga  bo'ladi.
K u r a k   q i r r a   u s t i   m u s k u -  
1
 i  kurak  qirra  ustidagi  chuqurchadan 
b o sh lan ib,  yelka  su y ag in in g   katta 
do'm bog'iga  yopishadi.
F u n k siy a si. 
Q o 'l n i  
ta n a d a n  
uzoqlashtiradi.
Kurak qirra osti muskuli  kurak qirrasi 
u c h b u rc h a g id a n   b o s h la n ib ,  y e lk a  
suyagining katta  do'mbog'iga  yopishadi.
Funksiyasi.  Yelkani  tashqi  tomon­
ga  aylantiradi.
K i c h i k   y u m a l o q   m u s k u l  
ko'krak  suyagining  lateral  qirrasidan 
b o sh lan ib,  yelka  su y a g in in g   katta 
do'm bog'iga  yopishadi.
Funksiyasi.  Yelkani  tashqi  tomon­
ga  aylantiradi.
K a t t a   y u m a l o q  
m u s k u l  
kurakning  pastki  burchagidan  boshla­
nib, yelka suyagining kichik  do'm bog'i 
g'adir-buduriga  yopishadi.
Funksiyasi.  Q o'ln i  pastga  tortib, 
tanaga  yaqinlashtiradi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

K u r a k   o s t i   m u s k u l i   kurakning  qovurg'alarga  qaragan  yuzasi­
dan  boshlanib,  yelka  suyagining  kichik  do'm bog'i  yelka  do 'm bog'i  va 
b o 'g 'im i  xaltachasiga  yopishadi.
Funksiyasi.  Yelkani  ichkariga  buradi  va  b o 'g 'im   xaltachasini  tortadi.
Yüklə 18,06 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   43




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin