3.3. Temir-tsementit qotishmalarining holat diagrammasi
Temir - tsementit (temir-uglerod) holat diagrammasi har xil haroratlarda temir bilan
uglerod qotishmalarining fazaviy tarkibini va strukturasini kо‟rsatadi. Amalda temir-uglerod
qotishmalaridan tarkibida 6,67 % gacha uglerodi bо‟lgan, ya„ni 100 % tsementit hosil qiladigan
diagramma qismi muhim ahamiyatga ega. Shuning uchun temir-uglerod diagrammasining ana
shu qismi taxlil qilinadi va u
temir-tsementit diagrammasi
deb ataladi (7-rasm).
7 - rasm. Temir - uglerod (tsementit) holat diagrammasi.
Diagrammadagi
АВСД
likvidus chizigi va
AHJECF
solidus chizig‟i orasida birlamchi
kristallanish sodir bо‟ladi. Suyuq fazadan austenitning ajralib chiqishi
AВС
chizig‟i bо‟yicha
bо‟lsa,
СД
chizig‟i tsementitning kristallanishiga mos keladi.
AH
chizig‟i ferrit bilan suyuq
fazaning mavjud bо‟lish chegarasini,
AHN
esa yuqori xaroratli ferrit fazasining mavjudlik
chegarasini belgilaydi.
HJB
peretektik gorizontal
chiziqqa mos keluvchi xaroratda (
1499
о
С
)
suyuq qotishma bilan ferritning о‟zaro ta„sirlashuvidan austenit hosil bо‟ladi.
ECF
chizig‟i
(
1147
o
C
)
bо‟ylab evtektik reaktsiya natijasida ledeburit hosil bо‟lishini, PSK
chizig‟i esa
(
727
о
С
)
austenit parchalanib, ferrit va tsementit hosil bо‟lishini kо‟rsatadi.
Endi bevosita diagrammani о‟rganishga kirishamiz. Temir-tsementit diagrammasi juda
murakkab bо‟lgani uchun uni qismlarga bо‟lib о‟rganamiz. Diagrammadagi asosiy
nuqtalarning koordinatalari 1-jadvalda keltirilgan.
1-jadval
Nuqtaning
belgilanishi
A V
N J
N E C
F
D G
P
S
K
Q
L
Harorat,
0
C
1539 1499 1499 1499 1392 1147 1147 1147 1250
911
727
727
727
600
600
Uglerod
miqdori, %
0
0,5
0,1
0,16
0
2,14 4,3 6,67 6,67
0
0,02 0,8 6,67 0,01 6,67
Qotishmalarda yuqori xaroratda rо‟y beradigan о‟zgarishlarni kuzatish uchun
diagrammaning ana shu qismi kattaroq qilib kо‟rsatilgan (8- rasm).
|
