O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti kattaqo’RG’on filiali maktabgacha ta’lim yo’nalishi pedagogika va maktabgacha ta’lim kafedrasi jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi fanidan

Kurs ishining tuzilishi va hajmi: Kirish, ikki bob, umumiy xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ròyxatidan tashkil topgan.

I-BOB. MASHG’ULOTLARIDA INVENTAR VA JIHOZLARDAN FOYDALANISH

1. Jismoniy mashqlar uchun xona yetarli darajada jihozlash vaulardan foydalanish.

Maktabgacha ta’limning jismoniy tarbiya sohasidagi vazifalarini amalga oshirish samaradorligi ko’p jihatdan Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida oqilona yaratilgan qulay shart-sharoitlarga bevosita bog’liqdir. Bolaning barkamol inson sifatida shakllantirishda atrof-muhit ta’siri va jismoniy faollikda ijobiy yutuqlarga erishishning eng muhim omili uning faoliyatini tashkil etiladigan xonalar va jihozlardir.

Jismoniy mashqlar uchun xona yetarli darajada bolalar sonini e’tiborga olgan holda keng bo’lishi kerak, xona kichik bo’lsa, bir vaqtning o’zida shug’ullanadigan bolalar soni ushbu ko’rsatkichlarga muvofiq cheklangan bo’lishi kerak.
Biroq maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bu talablar doimo bajarilmaydi. Buning sababi shundaki, ko’plab MT tashkilotlarda standart jismoniy tarbiya mashg’ulotlari uchun zallar mavjud emas. Jismoniy mashqlar uchun kichik guruh xonalari yoki yordamchi oynalar bilan o’ralan gimnastika zallari tashkil etilishi maqsadga muvofiq.
Ma’lumki, xonaning devorlarini oqilona bo’yash bolaning faoliyati samaradorligiga, mashg’ulotlarning sifat samaradorligini oshirishga ta’sir qiladi. Rangni tanlashda, psixologlar bolalar uchun xonada sarg’ish-yashildan sarg’ish-to’q sariqgacha ranglar uyg’unligidan foydalanishni maslahat berishadi. Shu bilan birga, ko’k va yashil ranglar, ayniqsa deraza romi janubga oftobga qaragan bolalar xonalari
uchun juda mos keladi, chunki bu ranglar salqinlik tuyg’usini yaratadi.
Shuni alohida ta’kidlash kerakki, maktabgacha yoshdagi bolalarning jismoniy tarbiyasida ishlatiladigan jihozlar odatda turli xil yorqin ranglarga bo’yalgan. Shunday qilib, bolalar o’zlari shug’ullanadigan buyumlarni aniq ko’rishlari uchun sport zalidagi devorlar va jihozlar negativ ranglarga bo’lmasligi tavsiya etiladi.
Ba’zan jismoniy tarbiya zalidagi katta yorqin rangli naqshli gilam bilan qoplanganligini kuzatish mumkin. Bunday rangli gilamda belgilar va jihozlarni ko’rishga to’sqinlik qiladi, bu esa bolaning ko’rish qobiliyatiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Zalda sintetik qoplamadan foydalanish maktabgacha yoshdagi bolalarni jismoniy harakatlanishini cheklaydi. Misol uchun, «tizzada turish» holatida mashqlarni bajarayotganda, sintetik gilam bilan bola terisiga ishqalanishidan oyoq tizza qismi qizarishi kuzatiladi. Bundan tashqari, bunday qoplama ayniqsa ehtiyotkorlik bilan tozalashni talab qiladi.
Sport zalining ko’rinishi bolada bo’lajak mashg’ulotlar uchun ijobiy kayfiyatni yaratishi kerak. Shu munosabat bilan devorlarni ertak qahramonlarining suratlaridan foydalanish, maktabgacha ta’lim tashkilotining ko’plab xonalariga (yechinish xonalari, koridor va boshqalar) taaluqlidir. Osiladigan rasmlarni namoyish etishda oddiy bo’yalgan devorlarda foydalanish mashg’ulot mavzusini o’zgartirishni osonlashtiradi. Ko’pincha maktabgacha ta’lim tashkilotlarida uchraydigan kamchiliklaridan biri, gigiyena me’yorlariga javob bermaydigan sport zalining derazalaridagi pardalarni ko’rishingiz mumkin (chang tortuvchi, yorug’likka to’sqinlik qiluvchi).
Sport zallarida derazalarni himoyalangan setkali to’siqlar bilan qoplash kerak. Buning uchun turli xil setka, panjaralardan foydalaniladi. Sport zalini yoritish uchun to’r, yoki setkalar bilan himoyalangan lyuminestsent lampalar mos keladi.
Hozirgi vaqtda sport, o’yin va jismoniy tarbiya asbob-uskunalari va jihozlari bilan markazlashtirilgan ta’minot mavjud emasligi sababli, har bir maktabgacha ta’lim tashkilotlari bu vazifani bajarishni o’z zimmasiga olishga majbur.
Jismoniy tarbiya jihozlarini tanlashda uning majburiyligi uning pedagogik va gigiyena talablariga muvofiqligi hisoblanadi.
Makta bgacha ta’lim tashkilotlarida barcha bolalarning guruhda (kichik guruhda) ishtirok etishini, ularning jismoniy tarbiya va ochiq havoda o’yinlar jarayonida, shuningdek, bolalarning bo’sh vaqtlarida mustaqil faoliyatlarida ishtirok etishlarini ta’minlash uchun yetarli miqdordagi turli xil sport va o’yin jihozlari bo’lishi kerak.
Uskunaning o’lchamlari bolalarning antropometrik ko’rsatkichlariga mos kelishi juda muhim: tik va o’tirgan holatda tananing uzunligi, qo’llar, oyoqlar, ko’krak, bosh uzunligi hisobga olinadi. Faqatgina bu holda sport va o’yin muhitida vosita harakatlarining qulayligiga erishish mumkin. Har bir jihozlarning o’lchamlari va vazni bolalarning imkoniyatlariga mutanosib bo’lishi kerak, ular bolalarning o’zlari tomonidan qayta joylashtirilishi uchun og’irlik qilmasligi lozim.
Kerakli talablardan biri uskunalarni ishlatishda bolalarning xavfsizligini ta’minlashdir. Har bir jihoz qulay, ishonchli va foydalanishga yaroqli bo’lishi kerak: narvonlarning relslari – yetarlicha qalinligi va mustahkamligi; turli qismlarning ulanish tugunlari ishonchliligi, o’tkir burchaklarsiz va keskir uchli qismlarsiz; yog’ochdan tayyorlanishi maqsadaga muvofiq.
Katta yordam vositalarining (gimnastik zinapoyalar, stendlar, narvonchalar, to’siqlar va bolalar ko’taradigan boshqa jihozlarning) ishonchliligi va barqarorligini ta’minlash kerak. Xavfsizligini ta’minlash, sport zalidagi shikastlanishlarning oldini olish uchun katta va kichik matlar yoki to’shamalar bo’lishi kerak.

2.