O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Delphida funksiya va prosedura 
 
Misol. 
ifodani 
qiymatini 
funksiya va procedura yordamida hisoblang. 
 
procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject); 
var n,m:integer; s:real; 
)!
1
*
2
(
)!
2
(
)!
1
(
)!
1
*
2
(
)!
(
2











m
n
n
m
n
n
m
n
S

---

191 
begin n := StrToInt(Edit1.Text); m := StrToInt(Edit2.Text); 
s := (factorial(n+m)+factorial(n*n+2*n-1))/(factorial(n+m-
1)+factorial(2+n)+factorial(2*m-1)); Edit3.Text:=floatToStr(s);end; 
procedure TForm1.Button2Click(Sender: TObject); 
begin edit1.Clear; edit2.Clear; edit3.Clear; end; end.
 
procedure TForm1.Button1Click(Sender: 
TObject); var n,m:integer; s,s1,s2,s3, s4, 
s5:real; begin n := StrToInt(Edit1.Text);
m := StrToInt(Edit2.Text); 
factorial(n+m,s1);factorial(n*n+2*n-
1,s2);factorial(n+m-1,s3); 
factorial(2+n,s4);factorial(2*m-1,s5); 
s:=(s1+s2)/(s3+s4+s5); 
Edit3.Text:=floatToStr(s); end; 
procedure TForm1.Button2Click(Sender: TObject); 
begin edit1.Clear; edit2.Clear; edit3.Clear;end; end. 
Delphining grafik imkoniyatlari. 
 
Delphida grafika bilan ishlashuchun keng imkoniyatlar yaratilgan. 
Bir qator ob’yektlarning Canvas (polotno, sirt) degan xossasi bo‘lib, 
uning o‘zi ob’yekt hisoblanadi. Uning xossa va usullaridan foydalanib, 
bu ob’yekt egallagan joyda turli shakllarni chizish mumkin.
Masalan, ilova oynasida to‘g‘ri to‘rtburchak chizish uchun 
Form1.Canvas.Rectangle(10, 20, 200, 100); operatoridan foydalanamiz. 
Listbox1.Canvas.Ellips(0, 10, 60, 50); esa ListBox1da yarim o‘qlari 30 
va 20 ga teng bo‘lgan hamda uchlari (0, 10) va (60, 50) nuqtalarda 
joylashgan to‘g‘ri to‘rtburchakka ichki joylashgan ellips chizadi.

---

192 
Bu shakllarni ekranda ko‘rish uchun yangi ilova yaratamiz. Unga Button 
va ListBox ob’yektini joylaymiz. Button1 tugmasini ikki marta bosib, 
kursor turgan joyga yuqoridagi ikkita operatorni kiritamiz:
Form1.Canvas.Rectangle(10, 20, 200, 100); 
ListBox1.Canvas.Ellips(0, 10, 60, 50); 
Ilovani ishga tushirib, undagi tugmani bossak, ekranda to‘rtbur-
chak va ellips paydo bo‘ladi. quyidagi rasmdan ham ko‘rinib turibdi-ki, 
sanoq sistemasining boshi sifatida ob’yektning chap yuqori burchagi 
olingan. Dastlab gorizontal, so‘ng vertikal o‘qlardagi koordinatalar 
ko‘rsatiladi: