O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s
Magnitoelektrik mexanizmli elektr o‘lchash asboblarining tuzilishi va ishlash prinsipi Magnitoelektrik mexanizmli asboblari jumlasiga o‘lchov mexanizmi qo‘zg‘almas doimiy magnitdan va qo‘zg‘aluvchan g‘altakdan iborat elektr o‘lchov asboblari kiradi. Asbob o‘zgarmas tok zanjiriga ulanganda g‘altak burila oladi.
Magnitoelektrik mexanizmning ishlash prinsipi tokli o‘tkazgich bilan doimiy magnit maydoni orasida bo‘ladigan o‘zaro ta’sir hodisasiga asoslangan. Doimiy magnit ramka atrofidagi havo oralig‘ida bir tekis va radial yo‘nalgan magnit maydon hosil qiladi. Asbobni zanjirga ulaganda g‘altakda o‘zgarmas tok paydo bo‘ladi. Ma’lumki, magnit maydondagi tokli o‘tkazgichga elektromagnit kuch ta’sir qiladi; bu kuchning yo‘nalishi chap qo‘l qoidasi asosida aniqlash mumkin. Aylantiruvchi moment Mayl elektromagnit kuchlar qonuni asosida aniqlanadi. Bunda har bir o‘tkazgichga ta’sir etayotgan kuch bu erda:
V-havo oralig‘idagi magnit induksiya;
-o‘tkazgichning aktiv uzunligi;
I-o‘tkazgichdagi tok kattaligi.
G‘altakning W o‘rami ikkita aktiv tomonga ega. Elkaga qo‘yilgan kuchlar g‘altak kengligi b ning yarmiga teng. Demak, aylantiruvchi moment:
Agar g‘altak yuzasi bo‘lsa, u holda
.
Teskari ta’sir ko‘rsatuvchi moment Mtes tortqilarning yoki spiral prujinalarning buralishidan hosil bo‘ladi va ularning buralish burchagiga proporsionaldir:
,bu erda s2 – prujinaning bikrlik koeffitsienti.
Momentlar tenglashganda Mayl=Mtes yoki strelka surilishidan to‘xtaydi. Tortqi yoki spiral prujinalarning burilish burchagi bir vaqtda asbob strelkasining surilish burchagi hamdir. Demak, strelkaning surilish burchagi:
Qo‘zg‘aluvchan qismning burilish burchagi o‘lchanayotgan tokka to‘g‘ri proporsionaldir. Shuning uchun magnitoelektrik asboblarning shkalasi tekisdir, bu esa asbobning afzalligi hisoblanadi.
