O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi s-www.hozir.org
Landshaft sferasi haqida tushuncha. Geografik kobikning strukturasi shunchalik murakkabki, uning yaruslik
tuzilishida barcha geosferalar katorida landshaft sferasi ham ishtirok etadi.
Geografik kobik tarkibida landshaft sferasining mavjudligi to'g'risida fikr birinchi
bulib F.N.Milkov tomonidan aytidgan va geografik adabiyotlarga kiritilgan.
Yerning landshaft sferasi geografik kobikning nafas oluvchi yuragi bulib, u
atmosfera, litosfera, va gidrosferalarning bir-biri bilan bevosita tutashgan zonada
vujudga kelgan. Landshaft sferasi butun Yer yuzini - materiklar va okeanlarni
koplab olgan, murakkab strukturaga ega bulgan landshaft komplekslari
majmuasidan tashkil toptan. Bu sferada atmosfera, litosfera va gidrosferalarning
bevosita tuzilishi va ularning bir-biriga faol ta’sir etishi natijasida uziga xos
xususiyatlari bilan farq kiladigan va Yerning boshkd kobikdariga uxshash
bulmagan geotizimlar hosil bulgan.
Landshaft sferasi geografik kobikeing asosiy xayot tuguni bulib, unda
sayyoramizning 99% tirik organizmlari yashaydi. Chunki bu sferada organik
xdyotning rivojlanishi uchun barcha kupay sharoit mavjud. Shu boisdan
F.N.Milkov Yerning landshaft sferasini geografik dobikning biologik fokusi deb
ta’riflagan. Landshaft sferasiga yer pustining nurash zonasi, ichki suvlar, tuprok-
usimlik koplami, xayvonot dunyo, troposferaning yerga yakin katlami kiradi.
Landshaft sferasida energiya va moddalarni transformatsiyalashtiruvchi asosiy
mexanizmlar ham mavjud. Unda erish, chirish, tiklanish, oksidlanish, biologik
sintez, tuprok hosil bulish jarayoni, tog jinslarini yemirilishi, yumshok jinslarning
kuchishi va yotkizilishi, atmosfera yoginlarinint tushishi, transpiratsiya, turli xil
relef shakllarini hosil bulishi uzluksiz davom etadi.
Binobarin, landshaft sferasini sayyoraviy bir butun va murakkab
geokompleks yeifatida ajratish, uni geografik kobikda karshi kuyish emas, balki,
geografik kobikning moxiyatini va uning strukturasini yanada mukammalrok,
ochib berishdan iboratdir. Landshaft sferasi georafik kobikning ajralmas bir kismi
bulib, uning tub moxiyatini anglash va batafsil urganish geografik kobikning
strukturasini va dinamikasini asosiy xususiyatlarini hisobga olgan xolda amalga
oshiriladi.
