O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sh. Dj. Ergashxodjaeva strategik marketing toshkent – 2019

kommunikasiyalarni
tashkil qilish, ya’ni talab va taklifning samarali
mutanosibligini ta’minlash maqsadida ayirboshlashdan avval yuz beruvchi,
ayirboshlash bilan bir paytda yuz beruvchi va unga ergashuvchi axborot oqimini
tashkil qilish.
SHunday qilib, marketingning jamiyatdagi roli
sotuvchilar bilan xaridorlar 
o‘rtasida ayirboshlash va kommunikasiyani tashkil qilishdan
iborat. Mazkur
ta’rifda ayirboshlash jarayonining maqsadidan qat’iy nazar marketingning vazifa va
funksiyalariga alohida e’tibor beriladi. Bunday ifodalangan ta’rif tijorat faoliyatiga
ham, notijorat faoliyatiga ham to‘g‘ri kelishi mumkin.
Ayirboshlash jarayonini tashkil qilish.
Tovar va xizmatlar ayirboshlashini
tashkil qilish, sotish jarayonining funksiyasi bo‘lib, uning vazifasi tovarlarning
ishlab chiqarish holatidan iste’mol uchun tayyor holatgacha harakatlantirishdan
iboratdir.
Tovarlarning shu tarzda iste’mol holatiga o‘tishi quyidagi uch xil foydalilik
turini vujudga keltiradi va shu tariqa tovarga sotish bosqichida katta qo‘shilgan
qiymat beradi:
-

Holat foydaliligi.
Tovarlarni iste’mol holatiga o‘tkazuvchi barcha moddiy
o‘zgarishlar majmuasi: bu o‘rash, saralash va boshqa jarayonlardir.
-

Makon foydaliligi.
Tashish, geografik taqsimlash va boshqa shunga o‘xshash
tovarlarni foydalanish, o‘zgartirish yoki iste’mol joylarida iste’molchilar tasarrufiga
taqdim qilishni ta’minlovchi makondagi o‘zgarishlar.
-

Davriy foydalilik.
Iste’molchi tanlangan vaqtda tovarlarning mavjud
bo‘lishini ta’minlovchi jamlanish kabi davriy o‘zgarishlar. Aynan mana shu
funksiyalar talab va taklif o‘rtasidagi real mutanosiblikni ta’minlashga imkon beradi.
Ko‘rsatib o‘tilgan sotish jarayoni vazifalari tarixda, asosan, xaridlar bo‘yicha
agentlar, ulgurji savdogarlar, chakana sotuvchilar va sanoat savdosi xodimlari kabi

---

---

23

mustaqil vositachilar tomonidan, ya’ni