O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sh. Dj. Ergashxodjaeva strategik marketing toshkent – 2019

konsentrik diversifikasiya
- firmaning o‘z mahsulotlari ko‘lamini
marketing nuqtai nazaridan safdosh, to‘ldiruvchi mahsulolar bilan boyitishi
borasidagi urinishlarini anglatadi: masalan, faqat kitoblarni chop etish bilan
shug‘ullanuvchi kompaniyaning jurnallarini chop etishni ham yo‘lga qo‘yishdi;
b)
gorizontal diversifikasiya
- tegishli firma mahsulotlari assortimentini
iste’mol nuqtai nazaridan o‘xshash bo‘lmagan, ammo o‘zaro bog‘liq bo‘lgan
mahsulotlar bilan boyitish borasidagi urinishlari tushuniladi; masalan: musiqa
asboblari ishlab chiqaruvchi kompaniyaning bolalar uchun musiqa maktabini tashkil
etishi;
v)
konglomerat diversifikasiya
- firmaning mahsulot ko‘lamini texnologik,
iste’mol, jihatdan umuman bog‘liq bo‘lmagan mahsulotlar ishlab chiqarishga,
sotishiga
taalluqli
bo‘lgan urinishlar tushuniladi. Masalan, farmasevtik
kompaniyaning kompyuter dasturlari ishlab chiqish yo‘nalishi bo‘yicha rivojlanish
xatti-harakatlari.
Firmalar o‘sish yo‘nalishlari aynan bir yo‘nalishda amaliyotda namoyon
bo‘lmaydi, ayrim SXZ uchun turlicha tarzda va ko‘lamda belgilanadi. Masalan,
Germaniyaning BASF kompaniyasi nafaqat kino va fotografiya uchun mahsulotlar
ishlab chiqaradi, balki qishloq xo‘jaligi uchun mineral moddalar ham ishlab
chiqaradi va ularning tarkibini takomillashtirish bo‘yicha izlanishlarni tashkil etadi.

---

---

135

Bunga yana yorqin misol bo‘lib yirik yapon firmalarini keltirish mumkin. Jumladan,
Mitsubisi, Toyota, Nissan
firmalari bir-biriga texnologik va iste’mol jihatidan ham
umuman bog‘liq bo‘lmagan mahsulotlarni ishlab chiqarish, sotish va ilmiy izlanish
ishlarini amalga oshiradilar. Bunga asosiy sabablardan biri ushbu firmalarning
tegishli sohalar va yo‘nalishlar bo‘yicha etarli tajriba to‘plaganligi, firma
salohiyatining barcha yo‘nalishlari bo‘yicha yuksak ahamiyat berganidir. Demak,
istiqbolni yanada keng imkoniyatli faoliyat masshtabiga aylantirish uchun mumkin
qadar diversifikasiya yo‘nalishida rivojlanishni tashkil etish muhim ahamiyat kasb
etadi.