O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sh. Dj. Ergashxodjaeva strategik marketing toshkent – 2019

mahsulotni takomillashtirish 
- amaldagi joriy tovarni takomillashtirib
firma mavqeini oshirishdan iborat.
Integrasion o‘sish
tegishli firmaning faoliyat doirasi egallab turgan tarmoqda
etarlicha mustahkam bo‘lganda, aynan o‘sha tarmoq miqyosida rivojlanish yo‘llarini
nazarda tutadi.
a)
regressiv integrasiya
- firmaning ta’minotchilarini turli uslublar bilan
nazoratga olishi yoki ularga nisbatan mustahkamroq mavqega ega bo‘lishi uchun
qiladigan urinishlar tushuniladi. Masalan, poligrafiya kompaniyasining sellyuloza
ishlab chiqaruvchi ta’minotchi kompaniyaning 50 % aksiyalarini sotib olishi va uning
ustidan moliyaviy nazoratni o‘rnatishi.
b)
progressiv integrasiya
esa tegishli firmaning taqsimot tizimi ustidan
mustahkam mavqega ega bo‘lishi, nazorat etishi tushuniladi. Masalan, qandolatlar
ishlab
chiqaruvchi
kompaniyaning
barcha
mintaqalarda
o‘zining ulgurji
kompaniyalarini barpo etishi yoki qandolatlar bilan savdo qiluvchi maxsus chakana
savdo shahobchalarini ochishi.
v)
gorizontal integrasiya
- tegishli firmani raqobatchi korxonalar ustidan

---

---

134

yuqori mavqega ega bo‘lishi, nazorat etishi borasidagi urinishlari tushuniladi.
Masalan, bir bozorda tayinli tovar guruhi bo‘yicha raqobatlashayotgan A firmaning
tur raqobatchisi bo‘lgan V firmaning sotuvga qo‘yilgan ortiqcha quvvatlarini sotib
olishi va unga nisbatan o‘z mavqeini mustahkamlashi.
Diversifikasion o‘sish 
- tegishli firmani o‘zi faoliyat ko‘rsatayotgan tarmoq
imkoniyatlariga nisbatan boshqa tarmoq yo‘nalishida rivojlanishi samarali yoki
maqsadga muvofiq bo‘lgan holda belgilanadi. Lekin, buning uchun tegishli firma
o‘zga tarmoqda rivojlanishi uchun to‘plagan tajribasi, ilmiy izlanishlar va tadqiqotlar
asosida mavjud kamchiliklarni bartaraf etish, dastlabki tarmoq bo‘yicha
ixtisoslashuvini o‘zgartirish yo‘llari va imkoniyatlarini baholagan bo‘lishi shart. O‘z
navbatida diversifikasion o‘sish quyidagi yo‘nalishlarda namoyon bo‘ladi:
a)