36
Mutlaq va nisbiy ehtiyojlar o‘rtasidagi farq unchalik aniq ravshan emasdir.
Masalan, hayot uchun zarur bo‘lgan narsa iste’molning istalgan boshqa turiga
qaragandan cheksiz darajada muhimroqdir, deyish mumkin. Bu fikrda noaniqlik bor.
Ijtimoiy-ruhiy ehtiyojlarni ham oddiy ehtiyojlar kabi chuqur his qilish mumkin.
Masalan, e’tiborsizlik yoki loqaydlik ba’zi hollarda o‘limga, ruhiyatning jiddiy
buzilishiga yoki ijtimoiy hayotdagi qiyinchiliklarga olib kelishi mumkin.
Mutlaq va nisbiy ehtiyojlar o‘rtasidagi farqning etarlicha aniq emasligiga
qaramay, bu tafovutning ikki qiziqarli jihati bor. Bir tomondan, u nisbiy
ehtiyojlarning mutlaq ehtiyojlarchalik qat’iy bo‘lmasligi mumkinligini ko‘rsatadi.
Ikkinchi tomondan, u to‘yintirishning mumkin emasligini belgilovchi nisbiy
ehtiyojlar dialektikasini birinchi o‘ringa qo‘yadi. Inson o‘zi maqsad qilib qo‘ygan
darajaga etishgach, kamolotning yangi bosqichini ko‘zlay boshlaydi.
Ebbot
tug‘ma va hosilaviy ehtiyojlar o‘rtasiga ajib bir chegara tavsiya qiladi.
Hosilaviy ehtiyojlar tug‘ma ehtiyojlarga nisbatan maxsus texnologik javob (tovar)ni
va istak ob’ektini ifodalaydi. Bir qancha sharoitlarda tovarning iste’moli ma’lum
hayotiylik siklida kutilganligi natijasida hosilaviy ehtiyojlar qondirilganligi
kuzatiladi. Hosilaviy ehtiyojlarning eng yuksak foydaliligi pasayish tendensiyasiga
egadir. Lekin, texnologik taraqqiyot tufayli tug‘ma ehtiyojlar qondirilmaydi, yangi
takomillashgan tovarlar yuzaga kelishi, shu bilan birga yangi hosilaviy ehtiyojlar
paydo bo‘lishi sharoitida yanada yuqoriga intiladi. SHunday qilib, tug‘ma ehtiyojlarni
qondirish uchun tovar ishlab chiqarish hamisha o‘zining evolyusiyasi bilan
rag‘batlantirib boriladi. So‘ng ehtiyoj bozorga ta’sir qiladi, bu esa o‘z navbatida
yangi darajada qondiradigan yangi tovarlarning paydo bo‘lishiga olib keladi. Ushbu
hosilaviy ehtiyojlar o‘z navbatida qondiriladi, so‘ng yangi takomillashgan tovarlar
vujudga kelishi natijasida o‘zgaradi.
Shunday qilib, tug‘ma ehtiyojlar va hosilaviy ehtiyojlarning farqi shuni
ko‘rsatadiki, umumiy to‘yinish bo‘lmasligiga qaramasdan bemalol xususiy
to‘yinishga erishish mumkin. SHunday ekan, strategik marketingning muhim roli
firmalar ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan rivojlanishni rag‘batlantirishni tashkil
qiladi.