O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sh. Dj. Ergashxodjaeva strategik marketing toshkent – 2019

6.3-rasm. Artur D.Littl matritsasi. 

Ushbu matritsa tovarning hayotiylik davri bo‘yicha raqobatli pozitsiyani

egallashga qaratilgan bo‘lib, unda raqobatchiga nisbatan etakchilar katta mo‘ljal
olishga e’tibor qaratgan.
Bir muncha farqli baholash uslubini “Djeneral Elektrik” - “Makkinzi”
matritsasida ko‘rishimiz mumkin. «Djeneral elektrik» va «MakKinzi» korporasiyalari
taklif etgan matritsa vertikal va gorizontal o‘qlarda mos ravishda SXZ jalb

---

---

127

etuvchanligi - raqobatda firma pozitsiyasi belgilangan.
“D.E.-Makkinzi” matritsasi
Yuqori
А
А
B
O’rta
А
B
C
Past
B
C
C
Yuqori
O’rta
Past
Biznesning barqarorligi
T
a
rm
oqning
ja
lb
e
tuv
c
ha
nli
g
i
А zona – bu barqaror o’sish, ishlab chiqarishni kengaytirish kerak
B zona – umum jalb etuvchanliknio’rta darajasiga mos keluvchi tovarlar
C zona – umum jalb etuvchanligi pastdarajaga mos keluvchi tovarlar,
kapital qo’yilmalarni olib tashlash yoki resurslarni qayta taqsimlash

6.4-rasm. “D.E.-Makkinzi” matritsasi 
Ushbu matritsaning ustunligi - keltirilgan ko‘rsatkichlarning talab va
texnologiyani barcha hayotiy davrida va turli raqobat jadalligida qo‘llash
mumkinligidadir. Matritsani to‘ldirishda foydalaniladigan ko‘rsatkichlarni aniqlash
uslubi xuddi, BKG matritsasidek qo‘llanadi. Lekin ushbu matritsa uchun zarur
bo‘lgan firmaning raqobatchilik mavqei hamda SXZ jalb etuvchanligini miqdoriy
jihatdan hisoblashda bir muncha mushkullik mavjud. Jumladan, hisob-kitobning
murakkabligi.
Shu bilan birga ushbu matritsadan foydalanishda ayrim cheklanishlar mavjud:
• strategik tanlovni firma dastavval istiqbolni oldindan tasavvur etib baholash
va bunda yangi talab, yangi mahsulot, yangi texnologiya kabi omillarning etarlicha
nazarga olinmasligi;
• uslubda qo‘llanadigan noaniqliklar va oldindan ko‘ra bilmaslik darajasining
yuqoriligi;
SXZ taqdirini hal etish uchun axborotlarning kamligi va boshqaruv
xodimlarining qaror qabul qilishning mushkulligi.

---

---

128

Demak, yuqorida keltirilgan matritsalardagi eng sezilarli kamchilik ularning
hayotiylik davri mobaynida SXZ o‘sishi va o‘zgarish tendensiyalarini inobatga olish
imkonining yo‘qligidir. Ushbu kamchiliklarni hayotiy davr balansi matritsasida hal
etsa bo‘ladi.
Bularni umumlashtirgan holda quyidagi jadvalda ifodalash mumkin