O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sog‘liqni saqlash vazirligi namangan davlat universiteti fiziologiya kafedrasi

Tarqatma materiallar
• Kaysi vaktda odam plazmasidagi angiotenzin II normal kontsentratsiyasi oshadi kup yeki kam tuz isteʼmol kilgandami?
• Kaerda konni kup xajmi saklanadi: venalardami yeki kapilyarlardami?
• Organizmda kaerda kulrang yeg saklanadi, uning organizmdagi axamiyati?
• Isitmani (lixoradkani) bartaraf kilish kerakmi yukmi?
• Nima uchun baʼzan sovuk va issik ogrik bulib seziladi?
• Tinch xolatda issiklik yukotishning kaysi biri kuyidagi 3ta mexanizmlaridan: nurlanish, buglanish, konvektsiyalanish ustunlik kiladi.
• «Issiklik urishi» nima? Tananing kaysi xaroratida kuzatiladi.
• Аsosiy almashinuvni oshishi, issikni yemon kutarish, terini isishi, vaznni kamayishi, kup terlash, gipertoniya, taxikardiya, ekzoftalьm kaysi xolat belgilari xisoblanadi?
• Sustlik, tez charchash, anoreksiya, ozish, giperpigmentatsiya, gipotoniya simptomlari kaysi bezni funktsiyalarini yetishmovchiligi?
• Kaysi gormonlar kupligida kuzatiladi: semirish, pletora – yuzni kizarishi, oysimon yuz, girsutizm, gipertoniya, miopiya, depressiya, striyalar-korin terisida xar xil rangli chiziklar.
• Mʼeda shirasini kaysi ingredienti (tarkibi) xaet uchun zarur yagona komponent xisoblanadi?
• Periferik xemoretseptorlar nimani taʼsirida taʼsirlanadilar?
• Nima uchun nafas sikli davomida nafas olish va chikarish xavo xajmlari xar xil.
• Giperventilyatsiyani extimolga yakin 6ta sabablarini ayting.
• Kon tomirlarni elastikligi (katikligi) nima orkali kontrolь kilinadi.
• Kaysi usul kiskaruvchanlikdan tashkari yurak muskulini xamma xossalalarini kayd kiladi.
• Yurakni kaysi faoliyati davrida uning xajmi eng katta.
• Buyraklarda perfuzion bosimni pasayishi, zich dogga NaCl ni kam yetkazilishi, kaysi sistemani aktivatsiyasiga olib keladi?
• Utni urta portsiyasida leykotsitlar mikdorini kupligi aniklandi – bu nimadan xabar beradi?
• Eksperimentda ikkala simpatik va parasimpatik nervlarni kirkilishi yurak urish chastotasiga kanday aks etadi?
• Kema xalokatga uchradi, undagi odamlarni chankok bosdi va ular dengiz suvini icha boshladilar. Buning natijasida chankok kuchaydi, xolsizlanish, gallyutsinatsiya, xushdan ketish xodisalari ruy berdi. Nima uchun bunday buldi?
• Massiv kon yukotishdan keyin fakat nordon ovkatni isteʼmol kilish mumkin emas. Nima uchun?
• Sud-meditsina praktikasida konni aniklashda uning spetsifik turini aniklashda kanday usuldan foydalaniladi?
• Kon plazmasida oksillar 7-8% mikdorda buladi. Ular onkotik bosim deb ataluvchi kuchni rivojlantiradi. Ularning kapilyarlardagi turli kismlaridagi vazifasini va bu bosimlarning axamiyatini tushuntiring?
• Surunkali kon yukotishlarda shifokorlik amalietida kullaniladigan usullardan biri bu oz-oz mikdorda kon kuyish xisoblanadi. Kasalning kon gruppasi АV /IV/. Donor koni kanday gruppa bulishi kerak? Tushuntiring.
• Konning aktivlik reaktsiyasining /rN/ kursatkichi arterial konda 7,4, venozda 7,35, xujayra ichida 7-7,2 ni tashkil kiladi. Bu xilma xillik nima bilan tushuntiriladi?
• Konflikt xolatlarda otalikni aniklashda bola konini surtmasi va ota konini surtmasidan foydalaniladi. Shunda kanday kursatkich baxolanadi?
• Orka miyani 12-buyin umurtkasi satxida buzilganda tashki nafasga nima buladi, isbotlang.
• Bor effekti nimadan iborat, uni axamiyati kanday?
• Nafasni uz-uzidan boshkarish refleksi nimadan tashkil topgan. Odamda nafasni uz-uzidan boshkarishini nima tuldiradi?
• Аorta ravogida АB oshganda yurak-tomir sistemasida kanday uzgarishlar buladi? Bu refleks avtorini nomini ayting.
• Yukori va pastki kovak venalarning yurakka kuyilish kismida bosim oshganda yurak-tomir sistemasida kanday uzgarishlar ruy beradi? Bu refleks avtorini nomini ayting.
• Soglom shaxslarda yengil jismoniy yuklama odamda sistolik bosimni oshirishini va ayrim diastolik bosimni pasayishini keltirib chikaradi. Bu uzgarishlarning mexanizmi kanday?
• Yurakning izometrik kiskarish fazasida klapan apparatining xolatini izoxlang.
• Tekshiriluvchi sutka mobaynida 432 l SO2 ajratdi va 462 l O2 yutdi. DK ni xisoblang va uning ozik ratsionida kanday ozik moddalari ortik bulgan?
• Kasal siydigida kand topilgan, uning sutkalik mikdori 200 g. Kursatilgan xodisa kanday nomlanadi va uning sababi nima?
• 18-20 yeshdan keyin timus asta-sekin involyutsiyaga uchraydi. Bu bezning kayta orkaga rivojlanishining buzilishi organizm kanday uzgarishlarini keltirib chikaradi?
• Kalkonsimon bez eng yirik endokrin bez xisoblanadi. Uning gormonlari kaysi funktsiyalar regulyatsiyasiga tegishli. Sanab uting.
• Odamni avtobus chaykatdi. Bunda kanday reflektor reaktsiyalar yuzaga chikadi, ular nima bilan ifodalanadi, ularni sababi kanday?
• Bir xil xodisalardan maʼlumki, isitilgan pechkaning tutun chikuvchi yuli
• erta yopilgan, shunda xonada uxlab yotgan odamlar ulgan. Bu yerda konning kanday funktsiyasi buziladi?
• Yangi tugilgan chakalokning konidagi gemoglobin mikdori 215 g/l ni tashkil kiladi. NvF ustun turadi. Bu kattalikni baxolang va katta odam bilan solishtiring.
• Nima uchun yangi turilgan chakalokning konidagi gemoglobin mikdori 130 g/l bulsa, shifokorlar buni anemiya deb aniklaydilar? Yangi tugilganlarning konida gemoglobinning kanday formalari uchraydi?
• Nima uchun konning klinik analizi ertalab darrov uykudan keyin kilinadi?
• Аjratib olingan yurak mushagidan uzok vakt Ringer eritmasi utkazilganda miokard shishdi? eritma kon zardobiga almashtirilganda organning xolati normallashdi. Nima uchun?
• Urush vakti va falokatlarda odamlar yaxshi ovkatlanmasliklari natijasida shishib ketadi. Nima uchun?
• Kon gruppasini standart zardoblar yordamida aniklaganda retsipient koni standart zardoblarning xech kanday tomchisida agglyutinatsiyaga uchramadi. Tekshiriluvchi koni kaysi gruppaga taallukligini tushuntiring?
• Travma okibati bilan odam 1 litrdan ortik kon yukotdi. Operatsiya kilindi. Kon ketishi tuxtatildi. Bu odamning koni IV /V/, rezus-musbat. Donor konining kanday gruppasini kuyish mumkin, tushuntiring?
• Kon kuyishdan oldin retsipient agglyutininlari va donor agglyutinogenlari xisobga olinishi kerak. Xirurgiyani bu «tilla koidasini» kanday tushuntiriladi? Kaysi xolatlarda u tugri kelmaydi?
• Bola gemolitik sarik kasal xolatida tugildi. Situatsiyani baxolang. Bolaga donorning nechanchi gruppa koni kuyilishi kerak? Uni konining gruppasi II /А/Rh+, ona koni gruppasi I /0/ Rh-.
• Travma natijasida orka miyaning I-kukrak umurtkasi soxasida tulik uzilish bilan shikastlanishi sodir buldi. Nafasga nima buladi?
• Itda maxaliy anesteziya ostida adashgan nerv ikki tomonlama kesilganda, yaʼni eksperiment utkazilganda tashki nafas kanday uzgaradi. Mexanizmi kanday?
• Chakalokda regulyar nafas xarakatlari tugilgan zaxoti boshlanadi, baʼzida kindikni kesgandan sung boshlanishi mumkin. Chakalokning I-nafasi nima bilan xarakterlanadi. Uni kanday faktorlar chakiradi?
• Miya uzanini Varoliev kuprigi bilan uzunchok miya orasida kesib, bunda adashgan nerv bir butunligi saklanganda, nafas uzgaradimi? Nafas xarakterini tushuntiring.
• Suvga asboblarsiz shungishni dunyo rekordi 101m ni tashkil kiladi. Shungish va kutarilish vakti 4,5 min. Bunda keson kasalligi rivojlanadimi?
• Soglom odamda minutlik xajmi 4200 ml, yurak urish chastotasi minutiga 70. Yurakni sistolik xajmini xisoblang.Norma bilan solishtiring.
• Xar bir odamlarda 2 EKG yozib olindi, birida interval R-O 0,14 s, boshkasida 0,22 s. Bu kattaliklarni norma bilan solishtirganda nima xulosa kilsa buladi?
• Аdashgan nervni taʼsirlaganda yurak utkazuvchanligi yomonlashishini kanday kilib isbotlasa buladi?
• Diastola vaktida arteriyalardagi bosim 0 gacha tushmaydi. Bu nima bilan xarakterlanadi?
• Tajribada itda kon chikarildi /ogirligi 15 kg/ 500 ml. Bu gemodinamikani kanday uzgarishlariga olib keladi?
• Tuxtab kolgan yurak faoliyatini kanday kilib kayta tiklasa buladi?
• Ringda bokserga rakibi kuyosh soxasiga urdi. Bokserda kanday reaktsiyalar yuzaga chikadi?
• Protodiastolik davrini taʼriflang.
• Izometrik bushashish davrini taʼriflang.
• Korinchalarni kon bilan tulish davrini taʼriflang.
• Bulmachalar sistolasini taʼriflang. Yurak bushliklaridagi bosim va klapan xolati kanday?
• Yurakdagi kanday uzgarishlar arterial bosimga taʼsir etadi?
• Yilning issik fasllarida intensiv ter ajralishi natijasida konnig kovushkokligi oshadi. Bunda АB kanday uzgaradi?
• Kon yukotish natijasida kon sirkulyatsiyasining xajmi kamayadi. Bunda АB kanday uzgaradi?
• Probirkadagi ichak shirasiga kraxmal kleysteri kushiladi. Ularni xazm bulishini kanday tezlashtirish mumkin? Izoxlang.
• Umumiy ut yulining yopilib kolishi natijasida 12 barmokli ichakka ut tushishi tuxtab koladi. Ichakda kanday jarayonlar buzilishini kutish mumkin?

• Tekshiriluvchining toza oshkozon shirasining rN-5,0 ga teng. Norma bilan takkoslang. Oshkozonda kanday jarayonlar buzilishini kutish mumkin?

• Maʼlumki, ayrim xayvonlarning oshkozon shirasi tibbiyotda axiliyani davolashda kulaniladi. It ustida olib borilgan shunday tajribani kursatingki, bunda oshkozon shirasini olish davolash terapiyasi maksadlari uchun kulay bulsin.
• Siz oshkozon – ichak traktida ovkat maxsulotlari surilish protsessini kanday asosiy mexanizmlarini bilasiz?
• Oshkozochning ochlik xarakati /»golodnыe dvijeniya»/ venaga glyukozaning 20 ml 40 % li eritmasidan yuborilganda sung bosiladi. Buni kanday tushuntirish mumkin?
• Аgar ishchiga xoladilьnik sexida 10 yil mobaynida mexnat kilish kerak bulsa, unda uning tana xarorati kanday ushlab turiladi?
• Xosilni yigib olish vaktida xavo xarorati 360S ni namlik 68% ni tashkil kilgan. Berilgan sharoitga organizm issiklik ajratishning kaysi yullari kushiladi?
• Pulat erituvchi yukori temperatura /40-600S/ va past namlikda ishlaydi. Kizishdan saklanishning asosiy choralarini asoslang.
• Kartoshka bilan bokilgan goz NK sini asoslang.
• Аyrim suyakli baliklarning buyragida pustlok moddasi bulmaydi. Ularda siydik xosil bulish mexanizmi kanday? Siydik tarkibi buyicha nimalari bilan fark kiladi?
• Kurbaka buyragining pustlok moddasi buyrak arteriyasi bilan magiz moddasi esa darvoza venasi orkali kon bilan taʼminlanadi. Аgar buyrak arteriyasini boglab kuysa nima buladi?
• Katta odamning sutkalik diureza 1,5 l.birlamchi siydik xosil bulishining sutkalik xajmi kanday? Organizmda suvning reabsorbtsiyasi kanday? /I minutda buyrak orkali Il. kon okib utadi.
• Buyrak usti bezining pustlogi 50 gacha gormon-kortikoid ajralib chikdi. Ularni 3 ta gruppaga ajratish mumkin. Ularni nomlang.
• Jinsiy bezlar gormonlari ikkilamchi jinsiy belgilarning rivojlanishida katnashadi. Bu kanday tushuntiriladi?
• Endokrin bezlar va ularning inkretlarning xususiyatlarini aytib bering?
• Meʼda osti bezi inkretor kismining gormonlarini ayting.
• Notekis kolorimetriya usulida aniklanganda tekshiriluvchining asosiy almashinuvi kerakligidan 40% pastrok chikdi. Kanday endokrin bezning funktsiyasi buzilgan deb uylaysiz?
• Jinsiy balogatga yetganda organizm jinsiy bezlarining inkretor funktsiyasi boshlanadi. Jinsiy bezlarining struktur-funktsional balogati periodiga birlamchi va ikkilamchi jinsiy belgilarning rivojlanishi tugri keladi. Buni kanday tushuntirish mumkin?
• Transplantatsiyada organlari bir organizmdan ikkinchi organizmga utkazilganda yurak, buyraklar, teri gormonoterapiya kursi majburiy xisoblanadi. Kanday gormonlar kerak buladi?
• Xomiladorlikni aniklashda kator tekshirishlarda ayolning siydigidan foydalaniladi. Bu nimaga asoslangan?
• Gipofiz gormonlarining siydik xosil bulishiga kanday taʼsiri bor?
• Odamda ikki tomonlama otit natijasida ikkala kulogi /urta/ shikastlandi. Shikastlangan tovushlarni kabul kila oladimi?
• Odam korongi korridordan yorik xonaga chikdi. Uning korachiklari kanday uzgaradi? Bu xodisa mexanizmini tasvirlang.

• Odam zaxarli ilonni kurib koldi, kurkuvdan uning korachiklari kengaydi. Bu reaktsiya mexanizmini va axamiyatini tariflang.

• Bir kuz olmasini yon tomonga sunʼiy siljitganda, atrofdagi predmetlar ikkilanadi. Bu nima bilan tushuntiriladi?
• 55 yoshli kishi gazeta ukiyapdi, bunda u kullarini oldinga chuzib, gazetani uzidan uzoklashtirib ukiyapti. Nega yakin masofadan ukishni iloji yuk. bu xolat kanday nomlanadi?
• Аgar toreador kulida kizil mato urniga yashil bulsa, korridada buka toreadorni ketidan kuvlaydimi? Xayvon reaktsiyasini tushuntiring.
• Kasalga ikki tomonlama til nervi shikastlangan deb diagnoz kuyilgan. Bunda kanday buzilishlar sodir buladi va nimaga?
• Sergievskiy M.V. laboratoriyasida bulьbar nafas markazi neyronlarida xemoretseptorlar borligini aniklagan. Nafas boshkarilishida ularning roli kanday?
• Stanniusning I ligaturasini kuyganda baka yurak faoliyatida kanday uzgarishlar ruy beradi?
• I.P.Pavlov oshkozon shirasi ajralish murakkab reflektor fazasini kanday operatsiyalar orkali asoslab borgan? Latent davri va shira ajralish davomiyligi kanday?
• Miya uzanini Varoliev kuprigi bilan uzunchok miya orasida kesib, bunda adashgan nerv bir butunligi saklanganda, nafas uzgaradimi? Nafas xarakterini tushuntiring.
• Suvga asboblarsiz shungishni dunyo rekordi 101m ni tashkil kiladi. Shungish va kutarilish vakti 4,5 min. Bunda keson kasalligi rivojlanadimi?
• Soglom odamda minutlik xajmi 4200 ml, yurak urish chastotasi minutiga 70. Yurakni sistolik xajmini xisoblang.Norma bilan solishtiring.
• Xar bir odamlarda 2 EKG yozib olindi, birida interval R-O 0,14 s, boshkasida 0,22 s. Bu kattaliklarni norma bilan solishtirganda nima xulosa kilsa buladi?
• Аdashgan nervni taʼsirlaganda yurak utkazuvchanligi yomonlashishini kanday kilib isbotlasa buladi?
• Diastola vaktida arteriyalardagi bosim 0 gacha tushmaydi. Bu nima bilan xarakterlanadi?
• Tajribada itda kon chikarildi /ogirligi 15 kg/ 500 ml. Bu gemodinamikani kanday uzgarishlariga olib keladi?
• Tuxtab kolgan yurak faoliyatini kanday kilib kayta tiklasa buladi?
• Ringda bokserga rakibi kuyosh soxasiga urdi. Bokserda kanday reaktsiyalar yuzaga chikadi?
• Protodiastolik davrini taʼriflang.
• Izometrik bushashish davrini taʼriflang.
• Korinchalarni kon bilan tulish davrini taʼriflang.
• Bulmachalar sistolasini taʼriflang. Yurak bushliklaridagi bosim va klapan xolati kanday?
• Yurakdagi kanday uzgarishlar arterial bosimga taʼsir etadi?
• Yilning issik fasllarida intensiv ter ajralishi natijasida konnig kovushkokligi oshadi. Bunda АB kanday uzgaradi?
• Kon yukotish natijasida kon sirkulyatsiyasining xajmi kamayadi. Bunda АB kanday uzgaradi?
• Probirkadagi ichak shirasiga kraxmal kleysteri kushiladi. Ularni xazm bulishini kanday tezlashtirish mumkin? Izoxlang.