Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti o. Sh. Mamanazarov

Moliyaviy daromadlarni yoʻqotish xatari, hodisani (sugʻurta qilish) roʻyobga 
chiqmaslik  yoki  iqtisodiy  faoliyatni  toʻxtatib  qoʻyish  oqibatida  bilvosita  (ikkinchi 
darajali)  moddiy zarar (yoʻqotilgan foyda) yetkazish xavfi hisoblanadi. 
 
Investitsiya  xatari  -  birja  bozori  xavfi.  Investitsion  tavakkalchilikning 
mohiyati investitsiya kapitalining yoʻqolishi xavfi yoki kutilayotgan daromadlar bilan 
ifodalanadi. Investitsiya xavfining quyidagi turlari mavjud: 
 
-  kapital - qimmatli qogʻozlarga boshqa aktivlarga (koʻchmas mulk) nisbatan 
investitsiya kiritish xavfi; 
 
- selektiv - muayyan zaxiralar, obligatsiyalarga investitsiya kiritish xavfi; 
 
- qimmatli qogʻozlarni sotib olish muddati bilan bogʻliq boʻlgan vaqtinchalik 
muddat; 
 
- qonunchilikdagi oʻzgarishlar (xususiylashtirish qoidalari, soliq qonunlari); 
 
- qimmatli qogʻozlarning joriy qiymatiga ta’sir koʻrsatadigan bank depozitlari 
boʻyicha foizlar oʻzgarishidan kelib chiqqan foizli; 
 
- likvidlik - qiyinchiliklar yoki aktsiyalarni sotish imkoniyati yoʻqligi tufayli 
kapital yoʻqolishidan; 
 
-  kredit  -  qimmatli  qogʻozlar  boʻyicha  foizlarni  toʻlamaslik  xavfi  yoki 
aksiyalar bahosidagi oʻzgarishlar natijasida yetkazilgan zararlar. 
 
- loyiha - loyihaning prognozlangan versiyasiga nisbatan zarar yoki yoʻqotish 
ehtimoli.  Bir  qator  loyiha  xavfi  mavjud:  loyiha  uchun  yagona  xatar  -  ushbu  loyiha 
kompaniyaning  yagona  aktivi  boʻlgan  taqdirda,  loyiha  uchun  xavf  tugʻdirish; 
kompaniya  ichidagi  xatar  -  loyihaning  kompaniyaning  umumiy  tavakkalchiligiga 
ta’sirini aks ettiradi, loyihaning kompaniyaning daromadlaridagi oʻzgarishlarga ta’siri 
bilan oʻlchanadi; bozor xatari (yoki beta riski) - bu diversifikatsiya qilish yoʻli bilan 
bartaraf etilishi mumkin boʻlmagan loyiha xavfining bir qismi, ya’ni turli investitsiya 
loyihalarining investitsiya portfeliga integratsiyalashuvi. 
Investitsiya  portfeli  -  daromadlarni  ishlab  chiqarish  maqsadida  daromadli 
ob’yektlarga  kapital  mablagʻlarini  investitsiyalash  uchun  investor  tomonidan 
investitsiya  loyihalarida  investitsiya  loyihalari  boʻyicha  qimmatli  qogʻozlar  va 
investitsiyalar  toʻplami.  Agar  investitsiya  portfeli  ma’lum  darajadagi  tavakkalchilik 

---

 
 106 
 
darajasi  yoki  daromadning  minimal  xavfi  uchun  mumkin  boʻlgan  eng  yuqori 
daromadni ta’minlasagina samarali hisoblanadi.