Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti o. Sh. Mamanazarov

Shaxsning  shaxsiy  psixologik  fazilatlari  quyidagilardir:  temperament,  aqliy 
qobiliyat, iroda, hissiylik, xarakter, xotira, tasavvur va boshqalar. 
Jamoa - bu tashkilot. U barcha tashkilotlar kabi, xodimlar orasidagi vazifalarni 
taqsimlash, boʻysunish tartibini va boshqalar kabi xususiyatlarga ega. Jamoa faoliyati 
bir  vaqtning  oʻzida  bir  nechta  yoʻnalishda  rivojlanishi  mumkin,  bu  esa  guruh 
faoliyatining  asosiy  yoʻnalishlarini  saqlab  qolishga  qaratilgan  alohida  harakatlarni 
talab qiladi va har bir kishining faoliyatini birma-bir oʻzlashtirish uchun jamoa a’zolari 
ongiga ta’sir koʻrsatadi. 
 
Jamoadagi  ijtimoiy  kuch  yetakchilik  va  rahbarlik  hodisalari  orqali  amalga 
oshiriladi. 
 
Bu hodisalar ta’sir oʻtkazish jarayonining namoyon boʻlishi, ammo boshqacha 
(har xil) tabiatga ega. 
Yetakchilik - bu guruhning bir a’zosi, boshqalari oʻz-oʻzidan bir guruhda paydo 
boʻladigan  psixologik  ta’sir  jarayoni.  Liderlar  nafaqat  shaxsiy  fazilatlarini,  balki 
guruhdagi  munosabatlarning  tuzilishini  ham  rivojlantirishi  mumkin.  Shaxslararo 
munosabatlar guruhning maqsadlariga, unda oʻrnatilgan me’yorlarga va qadriyatlarga 
qarab  belgilanadi  va aniqlanadi. Belgilangan  me’yorlar  va  maqsadlar  asosida guruh 
rahbari  tomonidan  tanlangan  me’yorlar  va  qadriyatlar,  ularni  ajralmas  qismiga 
aylantirish, uning atrofida birlashtirilishi, doʻstlarining vazifasi, uning tarafdorlari va 
shaxsiy  namunasi,  bu  guruhga  oʻziga  xoslik  bagʻishlaydigan  bir  qadam  qoʻyiladi. 
Yetakchining nuqtai nazari guruh a’zolarining hammasi yoki koʻpchiligi uchun mos 
belgidir,  u  rahbarlik  qilish  huquqiga  egadir,  tegishli  vazifalarni  hal  qilish  uchun 
safarbar qilish, turli guruhdagi vaziyatlarni baholashda yakuniy vakolatdir. Yetakchi - 

---

 
 124 
 
muayyan  kuchga  ega,  vakolatga  ega  va  baholash  va  ta’sir  koʻrsatish  huquqiga  ega 
shaxs. 
Rahbarlik qilish - bu ijtimoiy hokimiyatni amalga oshirishning yana bir shakli. 
Rahbarlik  qilish-  bu  guruh  oʻz  ichiga  olgan  keng  ijtimoiy  jamiyatning  huquqiy 
vakolatlari va me’yorlari asosida ijtimoiy nazorat va hokimiyat vositachisi vazifasini 
bajaruvchi rahbar tomonidan amalga oshiriladigan boshqaruv jarayoni. 
Rahbarning guruhga psixologik ta’sirining muhim omili uning obru’sidir. Obru’ 
rahbarning  shaxsiy  xususiyatlarini,  uning  tashkiliy  va  motivatsion  salohiyatini 
(etakchi-tashkilotchi va yetakchilik qiladigan Tor qobiliyati), yetakchilik uslubini va 
boshqalarni hisobga olgan holda shakllanadi. 
Rahbarlik  qilish  uslubi  -  menejerlik  toifasi  boʻlib,  u  jamoada  menedjerning 
xulq-atvorini, qarorlarni tayyorlash va qabul qilish usullarini, ularni amalga oshirish 
metodlarini  va  uning  qoʻllaydigan  subordinatorlarning  faoliyatini  nazorat  qilish 
shakllarini har tomonlama baholash imkonini beradi. 
Rahbarlik qilishning  uchta uslubi mavjud: avtoritar; demokratik; liberal.