Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti o. Sh. Mamanazarov

 
8.2 «5-S aloqa» tizimi 
 
Loyihani  amalga  oshirishda  ishlatilishi  mumkin  boʻlgan  ogʻzaki  va  yozma 
muloqotni yaxshilash tizimlaridan biri "5-S aloqa". 
Ushbu tizim  har  qanday  kommunikativ  aloqaning 5  ta  muhim  xususiyatini va 
uni takomillashtirishning usullarini belgilaydi: 
1-S - oydinlik (clarity). Xabarning miqdori va mazmunining maqbul nisbasiga 
erishish,  qisqartirish  uchun  harakat  qilish  kerak  boʻlsa,  bir  gapda  juda  koʻp 
ma’lumotlarga ishlov berishga harakat qilmaslik kerak; 

---

 
  85 
 
2-S - toʻliqlik(completeness). Xabar asl gʻoyani toʻliq aks ettirishi kerak. Buni 
joʻnatuvchi  va  qabul  qiluvchini  ham  hisobga  olish  kerak.  Soʻnggi  xabarning 
mohiyatini tushunish uchun yetarli darajada unga e’tibor berish kerak; 
3-S – qisqalik (conciseness). Xabarning mazmuni batafsil taqdimot bilan loyqa 
boʻlmasligi kerak. Agar fikrni qisqacha ifoda qilish mumkin boʻlsa, uni albatta bajarish 
kerak; 
4-S  –  aniqlik  (concreteness).  Xabarda  maksimal  xususiyatlar  boʻlishi  kerak. 
Xulosa  natijalari  yoki  natija  haqida  noaniqlik  boʻlsa  ham,  abstrakt  soʻzlardan 
chetlanish kerak; 
5-S  -  toʻgʻrilik  (correctness).  Xabarni  uzatiladigan  til  qoidalariga  muvofiq 
tuzilishi  kerak.  Bu  ayniqsa  xalqaro  loyihalarni  amalga  oshirishda  muhim  ahamiyat 
kasb etadi, bu yerda atamalardagi oddiy xatolar loyiha ishtirokchilari uchun juda koʻp 
muammoga sabab boʻlishi mumkin. 
Amalga  oshirilayotgan  loyihalarning  tabiati  boshlangʻich  darajada  xilma-xil 
boʻlgani  sababli,  loyihani  amalga  oshirish  jarayonida  muloqotga  ta’sir  qiluvchi 
omillarning  ijobiy  ta’sirini  ta’minlashga  harakat  qilish  kerak.  Ushbu  omillar 
quyidagilardir: 
- kommunikatorning tashkiliy tuzilishi va lavozimi;  
- loyihani boshqarish uslubi;  
- mehnatni taqsimlash darajasi, loyiha ishtirokchilari soni va ularning kasbiy darajasi. 
Loyiha  boshlanishidan  oldin  bu  omillarga  rahbariyatning  e’tiborini  jalb  qilish 
asosiy ish vaqtida aloqa muammolarini bartaraf etishga yordam beradi. 
Ushbu  jarayonning  muhimligini  tushunmaslik,  loyihani  boshqarishda  va 
odamlar  bilan  ishlashda  eng koʻp uchraydigan  xato  manbalaridan biridir.  Koʻpincha 
odamlar kelgan ma’lumotni notoʻgʻri talqin qiladilar. 
 
Odatda aloqa (communications) ostida quyidagilar tushuniladi: 
- har qanday axborotni topshirish haqidagi ish yoki haqiqat; 
- ogʻzaki yoki yozma xabar; 
-  oddiy  ramzlar  tizimidan  foydalanadigan  odamlar  oʻrtasida  semantik  tuzilmalarni 
almashish jarayoni. 

---

 
  86 
 
Loyiha ishtirokchilari oʻrtasida oʻzaro tushunish kerak, chunki ularning har biri 
loyihaning  qanday  amalga  oshirilishi  toʻgʻrisida  oʻz  nuqtai  nazariga  ega.  Aloqa 
tizimidagi buzilishlar eng kutilmagan natijalarga olib kelishi mumkin (8-rasm). 
Loyiha  menejeri  jamoa  a’zolari  va  boshqa  loyiha  ishtirokchilari  oʻrtasida 
doimiy,  ishonchli  va  keng  qamrovli  axborot  oqimlari  uchun  mas’uldir.  Loyihani 
muvaffaqiyatli  amalga  oshirishga  ta’sir  qilishi  mumkin  boʻlgan  axborotga  alohida 
e’tibor  qaratish  lozim.  Bu  xabarlar  norasmiy  suhbatlar,  uchrashuvlar,  yigʻilishlar, 
biznes yozishmalar, ma’ruzalar va prezentatsiyalarni oʻz ichiga oladi. 
Kundalik  ishlarning  koʻpchiligi  loyiha  a’zolari  oʻrtasida  informal  ma’lumot 
almashish orqali amalga oshiriladi (suhbatlar, telefon soʻzlashuvlari, elektron pochta 
xabarlari  va  hk).  Bunday  aloqalarning  soddaligiga  qaramay,  ularning  yordami  bilan 
jamoa  a’zolari  hamkasblarining  ishiga,  muayyan  topshiriqlar  boʻyicha  oʻzlari  olgan 
qarorlar, pul taqsimotiga, ish tartibiga ta’sir koʻrsatishi mumkin. 
Norasmiy  muloqotning  natijalari  loyiha  jamoasining  keyingi  uchrashuvida 
hujjatlashtirilishi  kerak.  Aloqa  jarayonida  loyiha  ishtirokchilari  oʻrtasida  axborot 
oqimlarining toza boʻlishi oʻzaro tushunish uchun zarur shart (8-rasm).