Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti o. Sh. Mamanazarov

Oʻz-oʻzini nazorat qilish uchun savollar 
1. Loyiha sifatini boshqarishning zamonaviy yondashuvlari qanday? 
2. Loyiha sifatini boshqarishning asosiy bosqichlarini sanab oʻting. 
3. Loyihaning sifatiga erishish uchun asosiy xarajatlar tasnifini sanab oʻting. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
  95 
 
X BOB. LOYIHA XARAJATLARINI BOSHQARISH 
10.1. Loyiha resurslari va xarajat 
 
 
Xarajat  loyihani  boshqarishning  asosiy  kategoriyasi  boʻlib,  bunday  loyihani 
baholash  mezonlari  raqobatbardoshlik  va  hayotiylikka  ta’sir  qiladi.  Xarajatlar 
koʻpincha  loyiha  resurslari  qiymatlari  va  ishning  sarf-xarajatlariga  toʻgʻri  keladi.  
Shuning  loyiha  resurslari  toifasini  oʻrganmasdan,  xarajatlar  kategoriyasini  koʻrib 
chiqish mumkin emas. 
 
Rus tilidagi "resurs" soʻzi ikki ma’noga ega: 
1. Zaxiralar, har qanday manbalar;  
2. Zarur boʻlgan holda murojaat qilish vositasi.  
Ushanda  loyiha  resurslari  loyihani  amalga  oshirish  uchun  zarur  boʻlgan 
mablagʻlar  majmuasi  boʻlib,  uni  amalga  oshirishni  tartibga  solishga  sezilarli  ta’sir 
koʻrsatadi.  Shu  nuqtai  nazardan,  loyiha  resurslari  loyiha  mahsulotini  yaratishda 
ishtirok etadigan turli xil ob’yektlarni oʻz ichiga oladi. Resurslarga mehnat, moliyaviy 
va  moddiy-texnik  resurslar,  makon  va  vaqtinchalik  resurslar  (muddat,  muddatlar  va 
cheklovlar),  axborot,  intellektual,  texnologik,  kommunikatsiya,  majburiy  va  hayotiy 
resurslar va shu kabilar kiradi. Sanab oʻtilgan  barcha resurs elementlari bir-biri bilan 
bogʻliq. Shuning uchun resurslarni boshqarish rejalashtirilayotgan koʻrsatkichlar bilan 
loyiha  natijalarini  ishlab  chiqarish  uchun  maqbul  foydalanishni  rejalashtirish  va 
ta’minlashdan  iborat.  Shuni  nazarda  tutish  kerakki,  har  qanday  ob’yekt,  element, 
mexanizm,  mulk  faqatgina  maqsad  belgilanganida  va  unga  erishish  uchun  faoliyat 
boshlanganda  resursga  aylanadi.  Resurs  yangilanmoqda,  ya’ni  manba  elementlarini 
potensial holatdan (haqiqiy faol emas) haqiqiy holatga (favqulodda foydalanish uchun 
tayyor)  oʻtkazish  uchun  qasddan  qilingan  harakatlar  jarayoni.  Loyihani  amalga 
oshirish  bilan  bir  qatorda,  resurslar  loyihaning  yakuniy  va  oraliq  natijalariga  ta’sir 
etishiga  qarab,  ulardan  foydalanishning  oʻzgaruvchanligini  nazarda  tutib,  taktik  va 
strategik  ta’sirni  olish  va  resurslarni  manipulyatsiya  qilish  uchun  loyiha  faoliyatiga 
adekvat qoʻshilish asosida resurslarni birlashtirishni nazarda tutadi. 

---

 
  96 
 
Har bir hozirgi vaqtda loyiha resurslari cheklangan. Shu sababli, xarajatlarning 
nisbatlarini kamaytirishni nazarda tutadigan resurslarni tejash, agar mumkin boʻlsa va 
iqtisodiy  jihatdan  mumkin  boʻlsa,  amalga  oshirilgan  ishlarning  birligiga  qarab, 
resurslarni  boshqarish  asosida  ob’yektiv  jarayon  sifatida  qaraladi.Resurslar 
menejmenti  loyihalar  yetarli  darajada  sifatli,  oʻz  vaqtida  yetarli  miqdorda  boʻlishini 
ta’minlaydi  va  materiallar,  mehnat  resurslaridan  aloqa  tarmoqlariga  kerakli  barcha 
narsalar bilan ta’minlanadi. Shuning uchun resurslarni boshqarishning asosiy vazifasi 
ularning optimal rejalashtirishidir. Biroq, loyihada ishlatiladigan resurslarning miqdori 
doimo kamligini tushunishingiz kerak.