O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “ ijtimoiy fanlar

Abu Ali ibn Sino
(980–1037) fikricha ijtimoiy munosabatlar odamlar o‘rtasidagi tafovut 
va tengliksizlik natijasidir. Hususan, Ibn Sino “iqtisodiy va ijtimoiy hamda shaxsiy 
xususiyatlarga ko‘ra tengliksizlik – inson ijtimoiy faolligi sababi hisoblanadi” deb ta’kidlaydi. 
Ideal davlat qurish esa jamiyat aholisining ma’naviy-axloqiy ravnaqi bilan bog‘liq.. Uning 
fikricha, ma’naviy axloqiy qadriyatlarning yuksak qadrlanishi nafaqat har tomonlama 
farovonlikni, balki jamiyatda adolat va barqarorlikni ham ta’minlaydi. 
Bu davrda SHarqda ijtimoiy adolat, ma’rifat va tenglik nafaqat nazariy me’yor, balki 
amaliy hayot me’yori, ijtimoiy- siyosiy muammolar echimini topish va jamoa bo‘lib yashashning 
asosi sifatida tushunilgan, fuqarolik jamiyatini shakllantirishning ma’rifat yo‘li tanlangan bo‘lsa, 
Evropa ijtimoiy-siyosiy tafakkurida esa nasroniylarning diniy dogmatikasi hukmronlik qilib, 
diniy va dunyoviy manfaatlar o‘rtasida kurash rivoj olgan. 
1
Каримов И.А. Ўрта аср Шарқ мутафаккирларининг илмий мероси замонавий цивилизацияда ўрни ва аҳамияти. // Ҳалқ 
сўзи. 2014 йил 24 май. 
2
Абу Носир Форобий.Фозил одамлар шаҳри.-Т.: А.Қодирий нашриёти. 1993, 190-б. 

---

30 
YUsuf Xos Hojib 
o‘zining “Qutadg‘u bilig” dostonida davlatni boshqarish amallari, 
qoidalari va siyosiy - axloqiy munosabatlarni jamiyatda qaror toptirishgae’tibor qaratgan
182
3
. U 
davlat boshqaruvi va xizmatini tashkil etish turlarini hamda shu darajalarga muvofiq sifatlarini 
tasniflaydi. Jumladan, «SHohlikka da’vogarlar onadan ajib bir iste’dod bilan tug‘iladilar va ular 
darhol yaxshi-yomonni ajratish fitratiga ega bo‘ladilar. Bundaylarga Xudo idrok, farosat va 
yumshoq bir ko‘ngil ato etadi, qolaversa yaxshi ish yuritish o‘quvi bilan ham siylaydi»
1
deb 
ta’kidlagan.
Adolatli davlat boshqaruvi, uning mukammal nazariy asoslarini yaratish borasida ulkan 
ilmiy meros qoldirgan o‘rta asrlar mutafakkiri, davlat arbobi