O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi toshkеnt kimyо-tеxnologiyаsi instituti

Ishni bajarish tartibi: Probirkaga 2 ml izoamil spirt, 2ml konsentrlangan sirka kislota va 0,5 ml konsentrlangan sulfat kislota soling. Aralashmani yaxshilab aralashtiring va qaynab turgan suv hammomida 5-10 minut isiting, shundan so‘ng uni suv solingan probirkaga quying. Efir suyuqlik sirtiga qalqib chiqadi. Undan ananas hidi keladi.

Asosiy reaksiya:

Sintez uchun berilgan kimyoviy moddalarni fizik-kimyoviy konstantalari:

Birikma	Molekula massasi	Zichligi, d^20	Тqayn. ^0С	Тsuyuq. ^0С
CH3COОН	60,05	1,0493	118,1	16,75
izo-С5Н11ОН	88,15	0,812	132,0	117,2
H2SO4	98,07	1,8505	279,6	10,31
	130,19	0,8719	142,5	-78,5

Amaliy qisim jadvali

Moddalar formulasi	Moddalar miqdori			Ortiqchalik koeffisenti
	g	ml	mol
CH3COОН	15	14,3	0,25	1
izo-С5Н11ОН	22,5	22,5	0,256
H2SO4	9,17	9,17	0,0936

18- tajriba. Moydan sovun, sovundan moy kislotalarni olish
Kerakli reaktivlar: paxta moyi 10 g, natriy ishqori 40% li 22 ml,

sulfat kislota 10 % li 3-5 tomchi, suv (qaynatilgan) 20 ml.

Jihozlar: 100 ml chinni kosacha, suv hammomi, probirkalar, shisha tayoqcha.

I shni bajarish tartibi: Xajmi 100 ml li chinni kosachaga 2 ml ishqor, 2 ml suv solib qizdiring va 30 ml paxta moyi soling. Aralshmani shisha tayoqcha bilan aralashtirib turib, asta-sekin yana 10 ml qaynoq suv qo‘shing. Aralashtirshni jadallab, kosachaga 20 ml ishqorni oz-ozdan qo‘shib, reaksiyani qizdirish bilan davom ettiring. 20 minutlardan keyin aralashmada barqaror qaymoqsimon ko‘pik hosil bo‘lishi kerak. Undan ozgina olib suvda eritib ko‘ring.

Suvda erib ketsa, moyning gidrolizlanishi tugagan bo‘ladi, ya'ni sovun hosil bo‘lib u suvda eriydi. Sovunni reaksion aralashmaga osh tuzi qo‘shib, ajratib olsa bo‘ladi. Tuz qo‘shib bo‘lgach, aralashmani sovuting, sovun eritma yuzasiga qalqib chiqib qotadi.

Uni tayoqcha bilan yig‘ib, ajratib oling. Sovundan erkin moy kislotalari olish uchun uning bir qismini 100 ml li stakanchada 50-60 ml suv bilan aralashtirib qizdiring, sovun yerib ketsin. So‘ngra unga 10% li sulfat kislotasida muhit kislotali bo‘lgunicha qo‘shing. Shunda moy kislotalari suv yuzasida moysimon qatlam bo‘lib ajraladi. Qatlamning kislota ekanligiga ishonch hosil qilish uchun bir-ikki tomchi fenolftalein eritmasidan tomizing. Qatlam qizaradi. Aralashmani sovitib, qotib qolgan kislotani ajratib olishingiz mumkin.
Asosiy reaksiya:


R₁,R₂,R₃ moy (yog‘) larning turli xil radikallari, masalan, C₁₇H₃₅, C₁₅H₃₅, C₁₇H₃₃, C₁₇H₃₁ va x.z.