O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “iqtisodiyot” kafedrasi

2.Marketingning vazifalari va umumiy qoidalari
Marketing korxonalar o'z mijozlariga qiymat yaratish va etkazib berish uchun o'z zimmalariga oladigan bir qator vazifalarni o'z ichiga oladi. Bu erda marketing vazifalari haqida umumiy ma'lumot:

• 
  Bozorni o'rganish va tahlil qilish: Bu mijozlar ehtiyojlari, imtiyozlari va xatti-harakatlari, shuningdek, bozor tendentsiyalari va raqobatchilar to'g'risidagi ma'lumotlarni to'plash va tahlil qilishni o'z ichiga oladi. Bozor tadqiqotining maqsadi bozordagi imkoniyatlar va muammolarni aniqlash hamda mijozlar ehtiyojlarini qondiradigan va biznes uchun daromad keltiruvchi samarali marketing strategiyalarini ishlab chiqishdan iborat.
  
• 
  Mahsulotni ishlab chiqish va loyihalash: Bozor tadqiqotlari asosida korxonalar mijozlarning ehtiyojlari va ehtiyojlariga javob beradigan mahsulot yoki xizmatlarni ishlab chiqadilar. Mahsulotni ishlab chiqish innovatsion, yuqori sifatli va bozorda raqobatbardosh mahsulotlar yoki xizmatlarni loyihalash va yaratishni o'z ichiga oladi.
  
• 
  Rag'batlantirish va reklama: Bu brend xabardorligini yaratish va reklama, jamoatchilik bilan aloqalar va boshqa marketing kanallari orqali mijozlarga mahsulot yoki xizmatlarning qiymatini etkazishni o'z ichiga oladi. Rag'batlantirish va reklamaning maqsadi mijozlarni jalb qilish va ushlab turish, shuningdek, biznes uchun savdo va daromad olishdir.
  
• 
  Savdo va tarqatish: Bu mahsulotlar yoki xizmatlarni mijozlarga onlayn savdo, g'isht va ohak do'konlari yoki boshqa tarqatish kanallari orqali samarali va samarali etkazib berishni o'z ichiga oladi. Sotish va tarqatishning maqsadi mahsulot yoki xizmatlarni mijozlarga osonlik bilan kirishi va mijozlarning uzluksiz tajribasini ta'minlashdir.
  
• 
  Mijozlar bilan munosabatlarni boshqarish: Bu mijozlarga ajoyib xizmat ko'rsatish va qo'llab-quvvatlash orqali mijozlar bilan munosabatlarni o'rnatish va qo'llab-quvvatlashni o'z ichiga oladi. Mijozlar bilan munosabatlarni boshqarishning maqsadi mijozlarning sodiqligini oshirish va biznesning uzoq muddatli muvaffaqiyati uchun zarur bo'lgan biznesni takrorlashdir.
  

1-rasm.³
Bozor tadqiqoti va tahlili:
Bozorni o'rganish va tahlil qilish marketingning muhim vazifasidir, chunki u korxonalarga mijozlar ehtiyojlari va afzalliklarini, bozor tendentsiyalarini va raqobatchilarni aniqlashga yordam beradi. Bozor tadqiqoti mijozlarning demografiyasi, psixografiyasi va xatti-harakatlari, shuningdek, bozor hajmi, o'sishi va segmentatsiyasi bo'yicha ma'lumotlarni to'plash va tahlil qilishni o'z ichiga oladi. Keyinchalik ma'lumotlar mijozlar ehtiyojlarini qondiradigan va biznes uchun daromad keltiradigan samarali marketing strategiyalarini ishlab chiqish uchun ishlatiladi. Bozor tadqiqotining maqsadi bozorni, mijozlarni va raqobatchilarni chuqurroq tushunishni ta'minlash orqali marketing bilan bog'liq risklarni minimallashtirishdir. Samarali bozor tadqiqotlari korxonalarga mahsulotni ishlab chiqish, narxlash, rag'batlantirish va tarqatish bo'yicha ongli qarorlar qabul qilishga yordam beradi, bu esa pirovardida bozorda katta muvaffaqiyatlarga olib kelishi mumkin. Mahsulotni ishlab chiqish va dizayn:
Mahsulotni ishlab chiqish va dizayni marketingning yana bir muhim vazifasidir. Bozor tadqiqotlari va tahlillari asosida korxonalar mijozlarning ehtiyojlari va ehtiyojlariga javob beradigan mahsulot yoki xizmatlarni ishlab chiqadilar. Mahsulotni ishlab chiqish yangi mahsulot yoki xizmatni loyihalash, sinovdan o'tkazish va ishga tushirishning butun jarayonini o'z ichiga oladi. Mahsulotni ishlab chiqish va loyihalashdan maqsad innovatsion, yuqori sifatli va bozorda raqobatbardosh mahsulot yoki xizmatlarni yaratishdir. Samarali mahsulot ishlab chiqish va dizayn korxonalarga raqobatchilardan ajralib turishga va mijozlarning o'zgaruvchan ehtiyojlari va afzalliklarini qondirishga yordam beradi.
Rag'batlantirish va reklama:
Rag'batlantirish va reklama marketingning yana bir muhim vazifasidir. Bu reklama, jamoatchilik bilan aloqalar va boshqa marketing kanallari orqali brend xabardorligini yaratish va mahsulot yoki xizmatlar qiymatini mijozlarga etkazishni o'z ichiga oladi. Rag'batlantirish va reklamaning maqsadi mijozlarni jalb qilish va ushlab turish, shuningdek, biznes uchun savdo va daromad olishdir. Samarali reklama va reklama korxonalarga brend tan olinishi va sodiqligini oshirishga, bozor ulushini oshirishga va bozorda raqobatdosh ustunlikni o'rnatishga yordam beradi.
Sotish va tarqatish:
Sotish va tarqatish ham marketingning muhim vazifasidir. Bu mahsulotlar yoki xizmatlarni mijozlarga onlayn savdo, g'isht va ohak do'konlari yoki boshqa tarqatish kanallari orqali samarali va samarali etkazib berishni o'z ichiga oladi. Sotish va tarqatishning maqsadi mahsulot yoki xizmatlarni mijozlarga osonlik bilan kirishi va mijozlarning uzluksiz tajribasini ta'minlashdir. Samarali sotish va tarqatish korxonalarga o'z ta'sir doirasini va mijozlar bazasini ko'paytirishga, o'z faoliyatini tartibga solishga va daromadni yanada samarali ishlab chiqarishga yordam beradi.
Umuman olganda, marketing vazifalari bir-biri bilan bog'liq bo'lib, korxonalar marketing maqsadlariga erishish uchun har bir vazifani samarali bajarishlari kerak. Bozor tadqiqotlari va tahlillarini o'tkazish, innovatsion mahsulot yoki xizmatlarni ishlab chiqish, o'z mahsuloti yoki xizmatlarini targ'ib qilish va reklama qilish va ularni mijozlarga samarali etkazib berish orqali korxonalar raqobatdosh ustunlikka ega bo'lishi va bozorda uzoq muddatli muvaffaqiyatga erishishi mumkin.
Hozirda marketing Amerika Marketing Assotsiatsiyasi (AMA) tomonidan “mijozlar, mijozlar, hamkorlar va umuman jamiyat uchun qadrli boʻlgan takliflarni yaratish, muloqot qilish, yetkazib berish va almashish boʻyicha faoliyat, muassasalar toʻplami va jarayonlari” sifatida taʼriflanadi . Biroq, marketing ta'rifi yillar davomida rivojlandi. AMA ushbu ta'rifni va uning ta'rifini "marketing tadqiqotlari" uchun har uch yilda bir marta ko'rib chiqadi. "Umuman jamiyat" manfaatlari 2008 yilda ta'rifga qo'shilgan. Ta'rifning rivojlanishini 2008 yildagi ta'rifni AMAning 1935-yildagi versiyasi bilan taqqoslash orqali ko'rish mumkin: "Marketing - bu tovarlar va xizmatlar oqimini ishlab chiqaruvchilardan iste'molchilarga yo'naltiruvchi biznes faoliyatining bajarilishi". Yangi ta'rif marketingning yangi kontseptsiyasida boshqa manfaatdor tomonlarning ortib borayotgan e'tiborini ta'kidlaydi.
Marketingning so'nggi ta'riflari sof almashinuv jarayonidan farqli o'laroq, iste'molchi munosabatlariga ko'proq e'tibor beradi. Misol uchun, samarali marketing muallifi va o'qituvchisi Filipp Kotler o'zining marketing ta'rifini ishlab chiqdi. 1980- yilda u marketingni "almashinuv jarayoni orqali ehtiyoj va istaklarni qondirish"⁴ deb ta'riflagan va 2018-yilda uni "kompaniyalar mijozlarni jalb qilish, kuchli mijozlar munosabatlarini o'rnatish va qiymatni qo'lga kiritish uchun mijozlar qiymatini yaratish jarayoni" deb ta'riflagan. evaziga mijozlardan".  Savdo jarayoni muhandisligidan tegishli ta'rifPerspektivda marketingni “mijozlarning qiziqishi va qoniqishiga erishishga qaratilgan biznesning boshqa funktsiyalari bilan oʻzaro bogʻlangan va oʻzaro bogʻliq boʻlgan jarayonlar majmui” deb taʼriflaydi.
Bundan tashqari, marketingning ba'zi ta'riflari marketingning firma aktsiyadorlari uchun qiymat ishlab chiqarish qobiliyatini ham ta'kidlaydi. Shu nuqtai nazardan, marketingni "qiymatli mijozlar bilan munosabatlarni rivojlantirish va raqobatdosh ustunlikni yaratish orqali aktsiyadorlarning daromadlarini maksimal darajada oshirishga intiladigan boshqaruv jarayoni" deb ta'riflash mumkin. Masalan, Chartered Marketing Instituti marketingni mijozlarga yo'naltirilgan nuqtai nazardan ta'riflaydi va "mijozlarning talablarini foydali tarzda aniqlash, bashorat qilish va qondirish uchun mas'ul boshqaruv jarayoni" ga e'tibor beradi.
Ilgari, marketing amaliyoti reklama , tarqatish va sotishni o'z ichiga olgan ijodiy sanoat sifatida ko'rinardi va bugungi kunda ham marketing jarayonining ko'plab qismlarini (masalan, mahsulot dizayni , badiiy direktor , brend boshqaruvi , reklama , kiruvchi marketing, kopirayterlik va boshqalar) qamrab olgan. .) ijodiy san'atdan foydalanishni o'z ichiga oladi. Biroq, marketing ijtimoiy fanlardan , psixologiyadan , sotsiologiyadan , matematikadan , iqtisodiyotdan , antropologiyadan vanevrologiya , bu kasb endi fan sifatida keng tan olingan.  Marketing fani marketing rejasini yaratish uchun kuzatilishi mumkin bo'lgan aniq jarayonni ishlab chiqdi

Marketing iste'molchilarni himoya qilish, adolatli raqobatni ta'minlash va biznesda axloqiy xulq-atvorni rivojlantirishga qaratilgan turli xil qoidalar va qoidalarga bo'ysunadi. Quyida marketingning asosiy qoidalaridan ba'zilari keltirilgan:

• 
  Reklamadagi haqiqat: marketing xabarlari to'g'ri bo'lishi va chalg'itmasligi kerak. Reklamalar yolg'on da'volar qilmasligi yoki mahsulot yoki xizmatlarni ilgari surish uchun aldamchi taktikalardan foydalanmasligi kerak.
  
• 
  Mahsulot yorlig'i: iste'molchilarga mahsulot tarkibiy qismlari, ishlatilishi va potentsial xavflar haqida ma'lumot berish uchun mahsulotlar aniq va aniq etiketlangan bo'lishi kerak.
  
• 
  Intellektual mulk huquqlari: Marketologlar intellektual mulk huquqlarini, shu jumladan savdo belgilari, patentlar va mualliflik huquqlarini hurmat qilishlari kerak. Ular boshqa kompaniyaning intellektual mulkidan ruxsatisiz foydalanmasliklari kerak.
  
• 
  Narxlar: narxlash amaliyoti adolatli va shaffof bo'lishi kerak. Marketologlar narxlarni belgilash bilan shug'ullanmasliklari yoki yolg'on narxlarni belgilash amaliyotiga kirishmasliklari kerak.
  
• 
  Iste'molchi maxfiyligi: Marketologlar iste'molchi maxfiyligini hurmat qilishlari va ma'lumotlarni himoya qilish qonunlariga rioya qilishlari kerak. Shaxsiy ma'lumotlarni to'plash va marketing maqsadlarida foydalanishdan oldin ular rozilik olishlari kerak.
  

Marketingda huquqiy va axloqiy mulohazalar:

Marketing faoliyati ham qonuniy, ham axloqiy me'yorlarga mos kelishi kerak. Qonunlar va qoidalar marketing xulq-atvori uchun minimal standartlarni taqdim etsa-da, axloqiy mulohazalar qonuniy muvofiqlikdan tashqariga chiqadi va kengroq ijtimoiy qadriyatlar va me'yorlarni aks ettiradi.

Marketingda ba'zi qonuniy mulohazalar quyidagilardan iborat:

• 
  Federal Savdo Komissiyasi qonuni (FTC) kabi reklama qonunlari va qoidalariga rioya qilish.
  

• 
  Oziq-ovqat va farmatsevtika idorasi (FDA) qoidalari kabi mahsulotlarni etiketkalash qonunlari va qoidalariga muvofiqligi.
  
• 
  Yevropa Ittifoqida maʼlumotlarni himoya qilish boʻyicha umumiy reglament (GDPR) kabi maxfiylik qonunlari va qoidalariga rioya qilish.
  

Marketingdagi ba'zi axloqiy fikrlarga quyidagilar kiradi:

• 
  Reklama va marketing xabarlarida halollik va shaffoflik.
  
• 
  Iste'molchi maxfiyligini hurmat qilish va ma'lumotlarni to'plash va ulardan foydalanish haqida aniq ma'lumot berish.
  
• 
  Aldamchi yoki chalg'ituvchi marketing amaliyotlaridan qochish.
  
• 
  Marketing xabarlarida madaniy va ijtimoiy me'yorlarni hurmat qilish.
  

Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, marketing qoidalariga reklamadagi haqiqat, mahsulot yorlig'i, intellektual mulk huquqlariga hurmat, adolatli narxlar va iste'molchilarning shaxsiy hayoti kiradi. Marketingda huquqiy va axloqiy mulohazalar muhim ahamiyatga ega bo‘lib, korxonalar mijozlar bilan ishonchni mustahkamlash hamda huquqiy va obro‘-e’tiborga oid xavf-xatarlardan qochish uchun marketing faoliyati qonuniy va axloqiy me’yorlarga mos kelishini ta’minlashi kerak.