O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “Audit” kafedrasi

Ishlab chiqarishga mo’ljallangan asosiy vositalarni sotib olish va ularning dastlabki 
qiymatini shakllantirishga oid xo’jalik muomalalarini buxgalterlik hisobining schyotlarida 
aks ettirishga doir misollar.
№ 
Muomalalar 
Summa 
so’m 
Korrespondentsiyalanuvch
i schyotlar 
Dt 
Kt 
1.
Sotib olingan yig’ma mebel uchun schyot-faktura aktseptlandi: 
Harid qiymatiga 
to’langan: QQS summasiga 
120000 
24000 
0820 
4510 
6010 
6010 
2.
Mebelni tashib keltirgan transport idorasining schyot fakturasi 
aktseptlandi: 
Ta’rif bo’yicha ko’rsatilgan xizmat qiymati 
qo’shilgan qiymati solig’i (QQS) summasiga 
15000 
3000 
0820 
4510 
6010 
6010 
3.
Mebelni yiãish uchun ish haqi hisoblandi.
4000 
0820 
6710 
4.
Byudjetdan tashqari fondlarga ajratmalar hisoblandi: 
ijtimoiy sug’urta fondiga 
nafaqa fondiga 
bandlik xizmati fondiga 
1440 
80 
80 
0820 
0820 
0820 
6520 
6520 
6530 
5.
Ob’ekt hisobga qabul qilindi: 
Dastlabki qiymatiga (0820 schyotni yopish) 
140600 
0140 
0820 
6.
To’langan qo’shilgan qiymat solig’i hisobga o’tkazildi.
27000 
6410 
4510 
Asosiy vositalarning kirimiga oid muomalalarni tekshirishda ob’ektlarning dastlabki qiymati 
to’g’ri shakllanganligiga e’tibor berish kerak. Chunki, u mahsulot(ish, xizmat)lar tannarxiga 
qo’shiladigan, har oylik amortizatsiya (eskirish) summalarini aniqlashda asos bo’lib hisoblanadi. 
Bunda 0800- «Kapital qo’yilmalarni hisobga oladigan schyotlar»ning ma’lumotlari tekshiriladi. Bu 
schyotlarda sotib olinib yoki qurib bitkazilib, balansga qabul qilinishi lozim bo’lgan (0120 schyot 
debeti va 0810 schyotning krediti) ob’ektning dastlabki (inventar) qiymati aniqlanadi. Umumiy 
qoidalarga ko’ra u (QQS) asosiy vositaning dastlabki qiymatiga kiritilmaydi.
Lekin ushbu qoidadan amaldagi qonunchilik bilan o’rnatilgan ayrim mustasnoliklar mavjud. 
Xususan, qo’shilgan qiymat solig’i asosiy vositalar qiymatiga quyidagi hollarda kiritiladi: agar 
asosiy vositalar imtiyoz berilgan (QQS to’lashdan ozod qilingan) mahsulot ishlab chiqarish, ish 
bajarish, xizmat ko’rsatish uchun sotib olingan bo’lsa, hisob va hisobot tizimining soddalashtirilgan 
rejimida ishlaydigan kichik tadbirkorlik sub’ektlari asosiy vositalarni sotib olganida asosiy vositalar 
byudjet ajratma (assignovaniya) lari hisobidan sotib olinganda; 
korxonada yangi qurilish pudrat usulida amalga oshirilganda, qurilish bo’layotgan vaqtda 
pudratchiga to’langan QQS qurilayotgan ob’ektning inventar qiymatiga qo’shiladi.
Qurilish xo’jalik usuli bilan amalga oshirilganda ham korxona har oyda 0810 
«Tugallanmagan qurilish» schyoti debetida oy davomida aks ettirilgan xarajatlar summasiga 
nisbatan belgilangan miqdorda byudjetga QQS hisoblaydi (Debet 0810 schyot, Kredit 6410 schyot).
Auditor pul o’tkazish yo’li bilan sotib olingan, qurib bitkazilgan, tayyorlangan asosiy 
vositalar ob’ektlariga doir xarajatlar, mazkur ob’ektning dastlabki (inventar) qiymati 
shakllanadigan, 0810, 0820, 0840 va 0890 schyotlarda hisobga olinayotganligini tekshirishi lozim.
Bunda asosiy vositalarning dastlabki (inventar) qiymatiga qo’shiladigan xarajatlarning 
tarkibi, ularning mazkur ob’ektni yaratishga aloqadorligi tekshiriladi.