Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti iqtisodiyot fakulteti

2. Boshqaruv samaradorligi ko’rsatkichlari 

---

---

Boshqarish samaradorligi o’z tabiati bilan murakkab jarayon. Uni faqat bitta

yoki ikkita ko’rsatkich bilan ifodalab bo’lmaydi. Buning uchun ko’rsatkichlar
tizimi zarur. Bu tizimni ikkita yirik guruhga bo’lish mumkin:
* Boshqarish tizimi faoliyatini tavsiflovchi miqdoriy ko’rsatkichlar, ya’ni:
• boshqaruvdagi jonli mehnatning tejalashini tavsif-lovchi
ko’rsatkichlar;
• boshqaruv uchun sarflangan moliyaviy resurslarning tejalishini
tavsiflovchi ko’rsatkichlar;
• boshqarish uchun sarflanadigan vaqtni tejalashini tavsiflovchi
ko’rsatkichlar.
* Boshqaruvning sotsial samaradorligini tavsiflovchi sifat ko’rsatkichlari,
ya’ni:
• boshqarishning ilmiy-texnik darajasini ifodalovchi ko’rsatkichlar;
• boshqaruv apparati xodimlarining malakasi daraja-sini tavsiflovchi
ko’rsatkichlar;
• qabul
qilingaan
qarorlar
samaradorligini
tavsif-lovchi
ko’rsatkichlar;
• boshqaruv
jarayonidagi
axborotlarning
ishonchliligi
va
to’liqliligini ifodavlovchi ko’rsatkichlar;
• boshqarish madaniyatini tavsiflovchi ko’rsatkichlar;
• kommunikatsiyaning samaradorligini ifodalovchi ko’rs-atkichlar.
• boshqaruv
apparatidagi
mehnat
sharoitini
tavsif-lovchi
ko’rsatkichlar va h.k.
Shunday qilib boshqaruv samaradorligiaa b?ho berish uchun juda ko’p turli
tuman miqdoriy va sifat ko’rsatkichlari qo’llaniladi. ¥ar bir ko’rsatkichni qo’yidagi
tarzda taqqoslash kerak:
*biror davr haqiqiy ko’rsatkichlareni rejadagi, normativdagi ko’rsatkichlar
bilan;
*joriy davr haqiqiy ko’rsatkichlareni o’t?an davrlar ko’rsat-kichlari bilan;

---

---

*bir korxona haqiqiy ko’rsatkichlarini boshqa korxona haqiqiy

ko’rsatkichlari bilan.
Shundagina iqtisodiy tahlil ham makon ham zamon nuqtan nazardan amalga
oshirilgan bo’ladi.
Boshqaruv mehnati samaradorligi (bir yil hisobida) qo’yidagicha
hisoblanadi:
S
1
S
0
J
bs
= :
BX
1
BX
0
Bu erda,
J
bs
-boshqaruv samaradorligi indeksi.
S
0
va S
1
–bazis va joriy davrlarda erishilgan samara (yalpi yoki tovar
mahsuloti)
BX
0
va BX
1
-bazis va joriy davrlardagi boshqaruv xarajatlari.
Yillik boshqaruv xarajatlari qo’yidagi xarajatlarni o’z ichiga oladi:
• muxandis-texnik xodimlar va xizmatchilar ish haqi;
• materal uchun xarajatlar;
• E¥M va orgtexnikani eksploatatsiyasi uchon sarflangan xa-rajatlar;
• qo’shimcha va bir yo’la qilinadigan xarajatlar (boshqaruv texnikasi va
uskunalarini sotib olish, tashkiliy loyihalarni moliyalashtirsh va h.k.)
Ishlab chiqarishni boshqarish uchun sarflanadigan yillik umumiy sarf
(BX
bak
) qo’yidagicha aniqlanadi:
Bu erda,
BX
bak
-boshqarish uchun sarflangan bir asosga keltirilgan xarajatlar;
JX
i
-yillik joriy xarajatlar;

i
-samaradorlikning normativ koeffitseenti (0,15);
BIX-bir yo’la xarajatlar.