O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent

Pierce Grain kompaniyasi uchun qo’llash mumkin bo’lgan kapital

strukturalari

A REJA: 0% QARZ
a Jami aktivlar	$200,000	Jami qarzlar	$ 0
		Oddiy aksiyalar	$200,000^a
		Jami majburiyatlar va kapital	$200,000
B REJA: 25% QARZ 8% FOIZ STAVKASIDA
Jami aktivlar	$200,000	Jami qarzlar	$ 50,000
		Oddiy aksiyalar	$150,000^b
		Jami majburiyatlar va kapital	$200,000
C REJA: 40% QARZ 8% FOIZ STAVKASIDA
Jami aktivlar	$200,000	Jami qarzlar	$ 80,000
		Oddiy aksiyalar	$120,000^c
		Jami majburiyatlar va kapital	$200,000

2000 dona to’lanmagan oddiy aksiya. ^b1500 dona to’lanmagan oddiy aksiya. ^c1200 dona to’lanmagan oddiy aksiya

21.5-jadvalda moliyaviy leverejning bitta aksiyaga to’g’ri keluvchi foydaga ta’sirining tahlili keltirilgan. Agar FSTD $20,000 dan $40,000 ga o’sishi kerak bo’lsa, u holda aksiya birligiga to’g’ri keluvchi foyda A rejaga ko’ra 100 foizga ko’payadi. FSTD dagi xuddi shunday o’zgarish bir aksiyaga to’g’ri keluvchi foydani B rejaga ko’ra 125foizga, C rejaga ko’ra esa 147 foizga o’stirgan bo’lar edi. B va C rejalarda FSTD dagi 100 foizlik o’sish ($20,000 dan $40,000ga) bir aksiyaga to’g’ri keluvchi foydani 100 foizdan ko’ra ko’proq foizlarda o’zgartiradi.

21.5-jadval.

FSTD ning turli darajalarida moliyaviy leverejning tahlili: Pierce Grain kompaniyasi misolida

(1)	(2)	(3)=(1)-(2)	(4)=(3)×0.5	(5)=(3)-(4)	(6)
FSTD	Foiz	Soliqqacha foyda	Soliqlar	Aksiyadorlarga beriladigan sof foyda	Bir aksiyaga to'g'ri

						keluvchi foyda
A REJA: 0% QARZ; $200,000 ODDIY AKSIYALI KAPITAL; 2000 DONA AKSIYA
$ 0	$ 0	$ 0		$ 0	$ 0	$ 0
$ 20,000	$ 0	$ 20,000		$ 10,000	$ 10,000	$ 5.00
$ 40,000	$ 0	$ 40,000		$ 20,000	$ 20,000	$ 10.00
$ 60,000	$ 0	$ 60,000		$ 30,000	$ 30,000	$ 15.00
$ 80,000	$ 0	$ 80,000		$ 40,000	$ 40,000	$ 20.00
b reja: 25% qarz; 8% lik foiz stavkasi; $150,000 oddiy aksiyali kapital; 1500 dona aksiya
0	$ 4,000	$ (4,000)		$ (2,000)	$ (2,000)	$ (1.33)
$ 20,000	$ 4,000	$ 16,000		$ 8,000	$ 8,000	$ 5.33
$ 40,000	$4,000	$ 36,000		$ 18,000	$ 18,000	$ 00
$ 60,000	$ 4,000	$ 56,000		$ 28,000	$ 28,000	$ 18.67
$ 80,000	$ 4,000	$ 76,000		$ 38,000	$ 38,000	$ 25.33
b reja: 40% qarz; 8% lik foiz stavkasi; $120,000 oddiy aksiyali kapital; 1200 dona aksiya
$ 0	$ 6,400		$ (6,400)	$ (3,200)^a	$ (3,200)	$ (2.67)
$ 20,000	$ 6,400		$ 13,600	$ 6,800	$ 6,800	$ 5.67
$ 40,000	$ 6,400		$ 33,600	$ 16,800	$ 16,800	$ 14.00
$ 60,000	$ 6,400		$ 53,600	$ 26,800	$ 26,800	$ 22.33
$ 80,000	$ 6,400		$ 73,600	$ 36,800	$ 36,800	$ 30.67

^aManfiy soliq hisoboti Soliq Kodeksining oldinga o’tkaziluvchi va orqaga qaytariluvchi moddalaridan kelib chiqqan holda, kreditlanadi
Bunda firma moliyaviy leverejga ega va quyidagi vaziyat mavjudligi sharoitida o’z egalarini moliyaviy riskka qo’yadi:

Biz Pierce Grain kompaniyasi misolida ko’rsatib o’tganimizdek, firma qancha yuqori moliyaviy leverejdan foydalansa, shunchalik bir aksiyaga to’g’ri keluvchi foydaning foizdagi o’zgarishining FSTD ning foizli o’zgarishiga nisbati shunchalik katta bo’ladi. Yana takrorlaymizki, moliyaviy leverejdan foydalanish FSTD dagi o’zgarishlarning aksiya birligiga to’g’ri keluvchi foydaga ta’sirini kattalashtirib yuboradi. Masalan, agarda yuqorida ta’kidlangan nisbat 2 ga teng bo’lganda, FSTD dagi 20 foizlik o’zgarish (musbat yoki manfiy) bir aksiyaga to’g’ri keluvchi foydani 40 foizga o’zgartirgan bo’lar edi. Kapital strukturasida yanada ko’proq moliyaviy levereji bo’lgan firma uchun nisbat 3 foiz bo’lishi mumkin, demak FSTD dagi 20 foizlik o’zgarish aksiya birligiga to’g’ri keluvchi foydaning 60 foizga o’zgarishiga sabab bo’ladi.

Operativ va moliyaviy leverejni umumlashtirish
Operativ leverej FSTD dagi yanada kattaroq o’zgarishlarga olib keluvchi daromadlardagi o’zgarishlarga sabab bo’ladi. Qo’shimcha ravishda, agar firma moliyaviy leverejdan foydalansa FSTD dagi o’zgarish moliyaviy leverej sababli bir aksiyaga to’g’ri keluvchi foyda (ATD) ning ham, aksiyadorlar olishi mumkin bo’lgan sof foyda (SF) ning ham o’zgarishiga olib keladi. Shu tariqa operativ va moliyaviy leverejni umumlashtirish aksiya birligiga to’g’ri keluvchi foydada katta o’zgarishlar yuzaga kelishiga sabab bo’ladi. Bu to’liq jarayon sifatida 4 rasmda tasvirlangan.
Aksiya birligiga to’g’ri keluvchi olinishi mumkin bo’lgan foyda umumlashtirilgan yoki jamlangan leverejdan foydalanish natijasida ta’sirlangani uchun bu ta’sirni aniqlash mumkin bo’ladi. Buni tasvirlash uchun biz yana bir bor Pierce Grain kompaniyasiga murojaat qilamiz. Zararsizlik tahlilida ko’rib chiqilgan Pierce Grain uchun xarajatlar strukturasi saqlanib qolgan deylik. Bundan tashqari,
25 foizlik qarz mablag’iga asoslanuvchi B reja kompaniya aktivlarini moliyalashtirish uchun tanlangan. Operativ va moliyaviy leverej qanday qilib umumlashtirilganligini ko’rish uchun 6 jadvalga e’tiboringizni qarating.
21.6- jadvalda Pierce Grain kompaniyasining ishlab chiqarish hajmi 30,000 dan 36,000 mahsulot birligiga o’sishi tahlil qilingan. Bu o’zgarish daromadlarning
20 foizga o’sganidan darak beradi. Operativ leverejni oldin muhokama qilganimizdek, shuningdek, 6 jadvalga ko’ra savdo hajmining 20 foizga ko’payishi FSTD ning 120 foizga o’sishiga olib keladi. Shuningdek, FSTD dagi 120 foizlik o’zgarish bir birlik aksiyaga to’g’ri keluvchi foyda va aksiyadorlar olishi mumkin bo’lgan foydaning 150 foiz o’sishiga zamin yaratadi. Tahlilning eng asosiy qismi esa savdodagi atiga 20 foizlik o’zgarish aksiya birligi foydasining 150 foizga o’sishiga olib kelganligida namoyon bo’ladi.
Pierce Grainning ham operativ, ham moliyaviy leverejdan foydalanishi savdodagi 1 foizlik o’zgarish aksiya birligiga to’g’ri keluvchi foydaga 7.5 marta ko’payib ta’sir qiladi. Demak, 10 foizlik o’zgarish aksiya birligiga to’g’ri keluvchi foydaga 75 foiz bo’lib ta’sir qiladi.
Firma tomonidan jami olinadigan risk operativ va moliyaviy leverejni turli darajalarda umumlashtirish orqali boshqarilishi mumkin. Turli leverej o’lchovlaridan xbardorlik sizga jami riskning qabul qilinishi mumkin bo’lgan eng
to’g’ri darajasini aniqlashda yordam beradi. Masalan, tijoriy faoliyatning muayyan qismida yuqori darajadagi biznes riski mavjud bo’lsa, u holda kam miqdordagi moliyaviy risk firma savdosidagi o’zgarishlardan kelib chiquvchi foydaning qo’shimcha tebranishlarini minimallashtiradi. O’z navbatida, o’z tabiatidan kelib chiqqan holda quyi darajada o’zgarmas xarajatlarni amalga oshiruvchi bu firma aksiya birligiga to’g’ri keluvchi foyda va ustav kapitalining foydalilik darajasini oshirish maqsadida yuqori darajadagi moliyaviy leverejdan ham foydalanishi mumkin.

21.2-rasm.Leverej va foyda tebranishlari

21.6-jadval

“Pierce Grain” kompaniyasining aksiya birligiga to’g’ri keluvchi foydasiga umumlashtirilgan leverejning ta’siri

Ko’rsatkich	Bazis davrdagi miqdor, t	Prognoz davridagi daraja, t+1	O’zgarish, foizda
Savdo hajmi	$300,000	$ 360,000	+20%
Minus: Jami o’zgaruvchan xarajatlar	$180,000	$ 216,000
O’zgarmas xarajatlardan oldingi daromad	$120,000	$ 144,000
Minus: Jami o’zgarmas xarajatlar	$100,000	$ 100,000
FSTD	$ 20,000	$ 44,000	+120%
Minus: Foiz xarajatlari	$ 4,000	$ 4,000
Soliqlardan oldingi daromad (SOD)	$ 16,000	$ 40,000
Minus: Soliqlar 50% stavkada	$ 8,000	$ 20,000
Sof foyda	$ 8,000	$ 20,000	+150%
Minus: Imtiyozli aksiyalar dividendlari	$ 0	$ 0