Samarqand meditsina instituti Pediatriya fakultetining xirurgik kasalliklari kafedrasi

• Samarqand meditsina instituti
• Pediatriya fakultetining xirurgik kasalliklari kafedrasi
•  
• Ma’ruza mavzusi:
• Qorin churralari

Oxirgi yillarda gerniologiya fani aniq anatomik ma’lumotlarga asoslangan holda, muhim amaliy tajribalar bilan qurollangan. Ventral churralarning etiologik faktorlari va har xil operativ usullarining natijalari chuqur o’rganilib, patogenetik jihatdan eng muhim operativ usullari amaliyotga tadbiq qilinmoqda. Statistik ma’lumotlarga ko’ra har 10-12 churrani kesish operatsiyasidan keyin retsidiv paydo bo’lmoqda.

• Oxirgi yillarda gerniologiya fani aniq anatomik ma’lumotlarga asoslangan holda, muhim amaliy tajribalar bilan qurollangan. Ventral churralarning etiologik faktorlari va har xil operativ usullarining natijalari chuqur o’rganilib, patogenetik jihatdan eng muhim operativ usullari amaliyotga tadbiq qilinmoqda. Statistik ma’lumotlarga ko’ra har 10-12 churrani kesish operatsiyasidan keyin retsidiv paydo bo’lmoqda.

Qorin churrasi (hernia) – qorin bo’shlig’idan ichki a’zolarning qorin devoridagi tabiiy yoki sun’iy teshiklar orqali qorinpardaning ularni qoplab turadigan devor oldi varag’i bilan birgalikda chiqishidir.

• Qorin churrasi (hernia) – qorin bo’shlig’idan ichki a’zolarning qorin devoridagi tabiiy yoki sun’iy teshiklar orqali qorinpardaning ularni qoplab turadigan devor oldi varag’i bilan birgalikda chiqishidir.
• Qorin churralari tashqi va ichki turlarga bo’linadi.
• Churraga yaqin yani « eventratsiya» va « tushish» kabi tushunchalar mavjud.

Qorinparda bilan qoplanmagan ichki a’zolarning tabiiy teshiklar orqali chiqishi – tushishi (prolapsus) deyiladi. Masalan: bachadonning qin orqali yoki to’g’ri ichakning Sphincter ani externum orqali tushishi.

• Qorinparda bilan qoplanmagan ichki a’zolarning tabiiy teshiklar orqali chiqishi – tushishi (prolapsus) deyiladi. Masalan: bachadonning qin orqali yoki to’g’ri ichakning Sphincter ani externum orqali tushishi.
• Eventratsiya - qorinparda va qorinning old devoridagi mushak-aponevrotik qavatida o’tkir hosil bo’lgan defekti sababli qorin bo’shlig’i germetik holatining buzilishi va ichki a’zolarning teri tagiga chiqishidir.Eventirasiya sababiga ko’ra travmatik, operatsiyadan keyingi va tug’ma bo’lishi mumkin.

Qorinning tashqi churralari ko’p uchraydigan xastalik bo’lib, aholining 3-4% i churra bilan og’riydi. Eng ko’p chov churralari (73%), so’ngra son (8%), kindik (4%), operatsiyadan keyingi churralar (14%) uchraydi. Churralarning qolgan shakllari 1% ni tashkil etadi. Erkaklarda ko’proq chov churralari, ayollarda esa son va kindik churralari bo’ladi.

• Qorinning tashqi churralari ko’p uchraydigan xastalik bo’lib, aholining 3-4% i churra bilan og’riydi. Eng ko’p chov churralari (73%), so’ngra son (8%), kindik (4%), operatsiyadan keyingi churralar (14%) uchraydi. Churralarning qolgan shakllari 1% ni tashkil etadi. Erkaklarda ko’proq chov churralari, ayollarda esa son va kindik churralari bo’ladi.

Qorin devorining terisi

• Qorin devorining terisi
• Teri osti yog'’ qavati
• Yuzaki fassiya
• Mushak qavati:(yonbosh devori tashqi qiyshiq (m.obliquus abdominis externus), ichki qiyshiq (m.obliquus abdominis internus), ko’ndalang (m.transversus abdominis), to’g’ri (m.rectus abdominis) mushaklaridan tashkil topgan).
• Ko’ndalang fassiya
• Pariyetal qorinparda

Qorinning oq chizig’i (linea alba abdominis) – qorinning hamma keng mushaklari paylarining qo'shilishidan hosil bo’ladi.

• Qorinning oq chizig’i (linea alba abdominis) – qorinning hamma keng mushaklari paylarining qo'shilishidan hosil bo’ladi.
• Oq chiziq qisqa payli plastinka bo’lib, uning kengligi har xil, 1,5-2,5sm-ni tashkil etadi. Kindikdan pastda oq chiziq torayadi va qalinlashadi. Kindikdan yuqorida oq chiziq «anatomik kuchsiz» joy deyiladi.

Kindik halqasi (annulus umbilicalis) – hamma tomondan pay qinlari bilan o’ralgan teshik bo’lib, uning kattaligi har xil. Terisi kratersimon tortilgan bo’lib, kindik paylari va qorinparda bilan chandiq hosil qilgan.

• Kindik halqasi (annulus umbilicalis) – hamma tomondan pay qinlari bilan o’ralgan teshik bo’lib, uning kattaligi har xil. Terisi kratersimon tortilgan bo’lib, kindik paylari va qorinparda bilan chandiq hosil qilgan.
• Yuqoridan kindik teshigiga kindik venasi, pastdan ikkita kindik arteriyasi, va siydik yo’li (urachus) tutashadi.

• Siydik qopining cho’qqisidan kindikka o’rta chiziq bo’ylab tortma o’tadi bu obliterasiya bo’lgan urachus hisoblanadi. Buning ustidan qorinparda yopib burma hosil qiladi – plica umbilicalis mediana. Siydik qopining tashqi yonbosh sohasidan kindikka ikkinchi tortma borib, ular a.a.umbilicalis larning obliterasiyasidan hosil bo’ladi va qorinparda ularni yopib – plica umbilicalis medialis ni hosil qiladi.

Shu burmalardan yanada tashqariroqdan qorinning pastki epigastral arteriyalari ostida lateral kindik burmalarini hosil qiladi – plica umbilicalis lateralis. Ana shu burmalar orasida bir nechta chuqurchalar hosil bo’ladi. Shulardan siydik qopining ustida, plica umbilicalis mediana dan tashqarida fovea supravesicalis (siydik pufagi usti chuqurchasi), plica umbilicalis medialis dan tashqarida hosil bo’lgan chuqurcha – fovea inguinalis medialis (to’g’ri chov churrasining chiqish joyi), plica umbilicalis lateralis dan tashqarida fovea inguinalis lateralis (qiyshiq chov churrasining chiqish joyi) joylashgan.

Chov kanali (canalis inguinalis) –

• Chov kanali (canalis inguinalis) –
• to'rtta devori va ikkita teshigi bor. Oldingi devorini – qorin tashqi mushagining aponevrozi, orqa devorini – ko’ndalang fassiya. yuqorigi devorini – qorinning ichki qiyshiq va ko’ndalang mushaklarining pastki qirrasi, pastki devorini – chov (Pupart) bog’lami tashkil etadi.
• Chov kanalidan erkaklarda Urug’ tizimchasi (funiculus spermaticus), ayollarda bachadonning yumaloq bog’lami (lig.teres uteri) o’tadi. Urug’ tizimchasi bo’ylab yuqoridan

SON kanali anatomiyasi. Chov bog’lami va chanoq suyaklari orasidagi bo’shliq bo’lib, yonbosh – toj bog’lami (lig.iliopectineum) ikki lakunaga ajratadi: mushak (lacuna musculorum) va tomirlar (lacuna vasorum). Mushak lakunasi tashqi tomonda bo’lib, yonbosh – bel mushagi (m.iliopsoas) va son asabi (n.femoralis) o’tadi. mushak va nerv uchun umumiy kinni yonbosh fassiyasi hosil qiladi hamda chov bog’lami va chanoq suyaklari pardasi bilan mahkam yopishadi.

• SON kanali anatomiyasi. Chov bog’lami va chanoq suyaklari orasidagi bo’shliq bo’lib, yonbosh – toj bog’lami (lig.iliopectineum) ikki lakunaga ajratadi: mushak (lacuna musculorum) va tomirlar (lacuna vasorum). Mushak lakunasi tashqi tomonda bo’lib, yonbosh – bel mushagi (m.iliopsoas) va son asabi (n.femoralis) o’tadi. mushak va nerv uchun umumiy kinni yonbosh fassiyasi hosil qiladi hamda chov bog’lami va chanoq suyaklari pardasi bilan mahkam yopishadi.

Ana shuning uchun qorin bo’shlig’idan sonni ajratadigan mahkam to`siq bo’lganligi uchun bu lakunada churra kam uchraydi.

• Ana shuning uchun qorin bo’shlig’idan sonni ajratadigan mahkam to`siq bo’lganligi uchun bu lakunada churra kam uchraydi.
• Tomir lakunasi ichkarida joylashib, oldingi tomondan chov bog’lami, orqadan Kuper bog’lami va boshqa bog’lamlar bilan chegaralangan. Bu lakuna orqali son arteriyasi, son venasi, asab (n.genitofemoralis, n.lumboinguinalis) va limfa yullari o’tadi. Ana shu lakunada son churrasi hosil bo’ladi.

Qorinning tashqi churralari tasnifi.

• Qorinning tashqi churralari tasnifi.
• Kelib chiqishiga ko’ra:
• I. Tug’ma churralar (hernia congenitalis).
• II. Orttirilgan churralar (hernia acquisita).
• 1. Darmonsizlik natijasida rivojlanadigan churralar.
• 2. Zo’riqish natijasida rivojlanadigan churralar .
• 3. Operatsiyadan keyingi churralar.
• 4. Travmatik churralar.
• 5. Patologik churralar.

Anatomik joylashuviga ko’ra:

• Anatomik joylashuviga ko’ra:
• 1. Chov churralari.
• 2. Son churralari.
• 3. Kindik churralari.
• 4. Epigastral churralari.
• 5. Quymich churralari.
• 6. Bel churralari.
• 7. Oraliq churralari.
• 8. Xanjarsimon o'simta churralari.
• 9. Qorinning yon churralari.

V. Klinik kechishiga ko’ra:

• V. Klinik kechishiga ko’ra:
• I. Asoratlamagan –to’g’rilanadigan (hernia reponibilis) churralar.
• II. Asoratlangan –to’g’rilanmaydigan (hernia irreponibilis) churralar.
• 1. Qisilgan churralar (hernia incarcerata).
• 2. Koprostaz.
• 3. Churra yallig’lanishi.
• Rivojlanish bosqichiga ko’ra:
• I. To'liq.
• II. Noto’liq.
• 1. Boshlang’ich churra.
• 2. Kanal churrasi.
• 3. Urug’ tizimchasi churrasi.

• Qorin churrasi – qorin bo’shlig’idan ichki a’zolarning qorin devoridagi tabiiy yoki sun’iy teshik orqali qorin
• pardasi bilan birga tashqariga chiqishi
•  

• Teri osti yog’ qavati.

• Ichak

• Teshek

• Parital burishena

Churra elementlari yoki tarkibiy qismi

• 1 – churra darvozasi
• 2 – churra tarkibi
• 3 – churra qopi

• 3

• 2

• 1

Churra xaltasi ichida qorin bo’shlig’idagi a’zolardan biri bo’lishi mumkin:

• Churra xaltasi ichida qorin bo’shlig’idagi a’zolardan biri bo’lishi mumkin:
• a) Ingichka ichak qovuzlogi;
• b) Charvi;
• v) Ichak tutqichi bilan ta’minlangan yo'g'on ichak qismlari, sigmasimon ichak, ko’ndalang chambar ichak ko'richak, chuvalchangsimon o'simta va yo'g'on ichakning yog' osilmalari, Mekkel divertikuli;

• d) Bachadon va o'simtalari;
• e) Qorinparda bilan bir tomondan qoplangan a’zolar (siydik pufagi, chambar ichakning yuqoriga ko'tariluvchi va pastga tushuvchi qismllari);
• j) Diafragmal churralarda me’da, jigar, taloq va buyraklar.

Ichki churralarga: Qorin parda orti paraduodenal churralar-Treyts churrasi. Ichki churralarning kam uchraydigan turi bo‘lib, 1857 yilda Treyts tomonidan yozilgan.

• Ichki churralarga: Qorin parda orti paraduodenal churralar-Treyts churrasi. Ichki churralarning kam uchraydigan turi bo‘lib, 1857 yilda Treyts tomonidan yozilgan.
• Mezenterikoparental churra- 1874 yilda H.W.Waldeyer tomonidan yozilgan. Bunda churra xaltasi bo‘lib, ingichka ichak tutqichi asosida joylashgan pariental qorin pardaning cho‘ntagi hisoblanadi.

Diafragma churrasi-diafragmaning qizilo‘ngach teshigi, sirpanuvchi va diafragmaning realiksatsiyasidan tashqari hamma churralari qisilish xususiyatiga ega. Diafragmaning travmatik churralarining kisilib kolishi 20-21%ni tashkil qiladi. Asosan soxta churralar qisilib qoladi.

• Diafragma churrasi-diafragmaning qizilo‘ngach teshigi, sirpanuvchi va diafragmaning realiksatsiyasidan tashqari hamma churralari qisilish xususiyatiga ega. Diafragmaning travmatik churralarining kisilib kolishi 20-21%ni tashkil qiladi. Asosan soxta churralar qisilib qoladi.

Churralar kelib chiqish sabablari

• mahalliy

• umumiy

• Churra chiqish joyining anatomik tuzilishini o’ziga xosligi:
• chov kanali, qorin oq chizig’i va boshqalar
•  

• Olib keluvchi

• moyillik

Churra kelib chiqishiga moyillik tug’diruvchi faktorlar

• Naslda bo’lishi
• Yosh (bolalar, keksalar)
• Jinsga bog’liqligi (ayollarda chanoqning kengligi, erkaklardagi chov kanal)
• Tana tuzilishini o’ziga xosligi (tez ozish)
• Tez-tez tug’ish
• Qorin old devori jarohatlari
• Nerv tolasi jarohati oqibatida paralich yuzaga kelishi
•  

Churraga olib keladigan faktorlar

• Qorin bo’shlig’idagi bosimning oshishiga
• olib keluvchi faktorlar
•  

• 1-Qabziyat
• 2-Uzoq muddatli yo’tal (tuberkulez, surunkali bronxit)
• 3-Og’ir jismoniy mehnat
• 4-Og’ir tug’ruqlar
• 5-Siyishni qiyinlashishi (uretra strikturasi, prostata bezi adenomasi)
•  

Qorin churralari bilan bemorlarning shikoyatlari

• Churra sohadagi bo’rtmaga, uni vertikal holatda yoki jismoniy zo’riqishda paydo bo’lishiga va gorizontal holatda bo’rtmani yo’qolishiga
• Churra sohadagi diskomfortga
• yurganda og’riqqa, ko’ngil aynishiga, qabziyatga, qorinning dam bo’lishiga,«Yo'tal turtkisi» fenomeni
•  

To’g’ri chov churrasining ko’rinishi

Churraning paydo bo’lishi bosqichlari

Churrani maxsus tekshirish usullari

• Yo’tal turtkisi belgisi –
• bemor yo’talganda churra darvozasiga kiritilgan barmoq uchida ichki a’zolar urilishini sezish
•  

Qiyshiq chov churrasini to’g’ri churradan farklash belgilari:

• Qiyshiq chov churrasini to’g’ri churradan farklash belgilari:
• 1.Qiyshiq churralarda churraning shakli qiyshiq, to’g’ri chov churrasida esa yumaloq bo’ladi.
• 2.Urug’ tizimchasiga nisbatan – qiyshiq churralarda urug’ tizimchasi churra xaltasidan medial, to’g’ri churralarda esa lateral tomonda paypaslanadi.
• 3.Qiyshiq churralar bir tomonlama, to’g’ri churralar esa ikki tomonlama bo’lishi mumkin.
• 4.Churra darvozasi yo’nalishi – to’g’ri churralarda to’g’ri, qiyshiq churralarda esa qiyshiq bo’ladi.
• 5. To’g’ri churralar asosan keksalarda, qiyshiq chov churralari esa yoshlar va o’rta yoshli kishilarda ko’proq uchraydi.

6.To’g’ri churralarda a.epigastrica interna pulsatsiyasi urug’ tizimidan lateral tomonda, qiyshiq chov churralarida esa medial tomonda aniqlanadi.

• 6.To’g’ri churralarda a.epigastrica interna pulsatsiyasi urug’ tizimidan lateral tomonda, qiyshiq chov churralarida esa medial tomonda aniqlanadi.
• 7. To’g’ri churralarda churra darvozasi orqali chov-qov orqa yuzasini barmoq uchi bilan sezish mumkin, qiyshiq churrada bunga chov uchburchagi lateral bo'limining mushak-aponevrotik elementlari xalaqit qiladi.
• 8.Kelib chiqishiga ko’ra to’g’ri chov churralari «kuchsizlikdan»,qiyshiq churralar esa «Zo’riqishdan» rivojlanadi.
• 9. Qiyshiq chov churralari yorg'oqqa tushadi, to’g’ri churra esa amalda tushmaydi,juda katta churralar bo`lganda yorg`oqqa tushishi mumkin.

Chov kanali old devorini plastika qilish

• Bobrov – Shampionyer
• 2.Martinov usuli
• 3. Jirar usuli
• 4. Spasokukoskiy usuli
• 5. Kimbarovskiy usuli

Chov kanali orqa devorini plastika qilish

• Bassini usuli
• Kukudjanov usuli
• Sholdis usuli
• Postemskiy usuli

Agar churra qopini bir devorini churra mahsuloti bo’lib ishtirok etgan a’zoning devori tashkil qilsa bunday churralar sirpanuvchi churralar deyiladi (siydik qopi, ko’r ichak va boshqalar)

• 1 - peritoneum; 2 - fascia transversalis; 3 – чурра қопи; 4 – кўр ичак девори.

Sirpanuvchi churra

• Sirpanuvchi churrani xavfli tomoni – churra qopi o’rniga ichki a’zoni kesib qo’yish mumkin
•  

Churrani davolash

• Konservativ -
• Bandaj taqish

• xirurgik

• - Chaqaloqlarda
• Jarrohlik yo’li bilan davolashga qarshi ko’rsatma bo’lganda
•  

• Qarshi ko’rsatmalar:
• Og’ir hamroh kasalliklar
•  

Bandaj taqishning salbiy tomonlari

• Qorin devori to’qimalari atrofiyasi
• Churra tarkibidagi a’zo va churra qopi bilan orasida birikmalar yoki chandiqlar hosil bo’lishi
• Churra darvozasi o’lchamlarini kengayishi
• Teri maserasiyasi
• Noqulayliklar
•  

To’g’rilanuvchi churralarda jarrohlik amaliyotining bosqichlari

• Kesma
• Churra qopini ajratish
• Churra darvozasini kengaytirish
• Churra qopini ochish
• Churra qopini olib tashlash
• Churra darvozasini plastikasi
•  

Chov churrasida kesma

Kindik churrasida qo’llaniladigan kesmalar

• 1- Sapejko usuli
• 2- Meyo usuli
• 3- Lekser usuli
•  

Churra qopini ajratish

Churra darvozasini kengaytirish

Churra qopini ochish va churra mahsuloti (tarkibi) ni qorin bo’shlig’iga kiritish

Churra qopini tikish va olib tashlash

Churra darvozasini plastika qilish

Churraning oldini olish

• Chaqaloqlar gigiyenasiga rioya qilish - kindikka ishlov berish gigiyenasi, to’g’ri ovqatlantirish, ich kelishini meyorga solish.
• Doimo sport va jismoniy tarbiya bilan shug’ullanish - (qorin mushaklarini va butun tanani mustahkamlaydi).
• Semizlik va o’ta ozg’inlikka qarshi kurashish.
• Ishchilarni ularning jismoniy holatiga qarab ishga olish.
• Churra bilan bemorlarni erta aniqlab, ularga barvaqt jarrohlik amaliyotni taklif etish yo’li bilan asoratlarning oldini olish.
•  

Churraning asoratlari

• To’g’rilanmaslik

• Yallig’lanish

• Qisilish

• Koprostaz

Jarohatlanish (travmatizasiya) yoki aseptik yallig’lanish hisobiga churra qopi va churra tarkibidagi a’zo orasida chandiqlarning hosil bo’lishi bilan bo’lgan asoratdir.

• Jarohatlanish (travmatizasiya) yoki aseptik yallig’lanish hisobiga churra qopi va churra tarkibidagi a’zo orasida chandiqlarning hosil bo’lishi bilan bo’lgan asoratdir.

• Churraning to’g’irlanmay qolishi

Operasiyadan keyingi qorinning old devori churralari

• Najasli qisilish

• Elastik qisilish

• Churraning qisilishi – bu zudlik bilan jarrohlik amaliyoti bajarilishini talab qiladigan, eng ko’p uchraydigan va xavfli churra asoratidir.
•  

• Retrograd qisilish

• Qisilgan churra turlari

Ichak devorining qisilishi (Rixter qisilishi)

Churra sohadagi og’riq,

• Churra sohadagi og’riq,
• Avval to’g’rilanib turadigan churraning to’g’rilanmay qolishi,
• Churra bo’rtmasida keskin og’riq, uning taranglashishi va zichlashishi,
• “Yo’tal turtqichi” belgisining aniqlanmasligi – (manfiy).
•  

• Qisilgan churra belgilari:

• Ichakning hayotga noloyiqligi belgilari:

• Peristaltika harakatlarining yo’qligi,Ichakning tutqich arteriyalarida pulsa-siyaning aniqlanmasligi
• Ichakning ko’kimtir-qora rang olishi,
• Ichak seroz qavatining yaltirashini yo’qolishi
•  

• Qisilgan churralarda operatsiya
• bosqichlari

• Aponevrozgacha to’qimalarni qavatma-qavat kesib churra qopini ajratish,
• Churra qopini ochish, churra suvlarini olib tashlab, qisilgan a’zoni ushlab turish,
• Qisib turgan xalqa (churra darvozasi)ni kengaytirish,
• Qisilgan a’zoning hayotga loyiqligini aniq-lash,
• Hayotga noloyiq a’zo rezeksiyasi,
• Churra darvozasi plastikasi
•  

• Qisilgan chov churrasida bajariladigan kesma

• Churra qopini ajratish

• Churra qopini ochish

• Qisib turgan xalqa (churra darvozasini kenggaytirish)

• Hayotga noloyiq deb topilgan a’zo
• (ingichka ichak) rezeksiyasi

• Asoratlar

• Perforasiya

• Churra darvozasining uzilishi

Koprostaz

• - yo’g’on ichakda najasning turib qolishi bilan bog’liq asorat

• Koprostazga olib keluvchi omillar:
• Churra to’g’rilanmasligi
• Kam harakatlik
• To’yib ovqatlanish
•  

• Koprostaz ko’proq uchraydi:
• Semiz keksa kasallarda
• Chov churrasi bor erkaklarda
• Kindik churrasi bor ayollarda
•  

Yo’g’on ichakni o’z ichidagi mahsulotdan bo’shatish

• Yo’g’on ichakni o’z ichidagi mahsulotdan bo’shatish
• To’g’rilanuvchi churralarda churrani to’g’irilgan holatda ushlash
• Gliserin, gipertonik eritma bilan kichik huqnalar qilish
• Ich yuritadigan dorilarni qabul qilish man etiladi!
•  

• Koprostazni davolash

• Churraning yallig’lanishi

• - Churra qopining ifloslanishi

• ICHKARIDAN

• TASHQARIDAN

• Churraning qisilishi
• O’tkir appendesit
• Mekkel divirtikuliti

• Terining yallig’lanish kasalliklari (furunkul karbunkul)
• Teri jarohatlari (maserasiya shilinish, tirnalishlar)

Churra asoratlarini oldini olishning yagona to’g’ri yo’li

• CHURRASI BOR BARCHA BEMORLARNING REJALI RAVISHDA BARVAQT OPERATSIYA QILISH

E’tiboringiz uchun rahmat!

• E’tiboringiz uchun rahmat!