O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Toshkent arxitektura-qurilish instituti
Yüklə 0,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4. 2. Beton strukturasi
Beton qorishmasini strukturasi qotish jarayonida ham saqlanadi, shuning uchun ham beton strukturasini sement toshini miqdoriga va betonda joylashuviga qarab tasniflaganda, yuqorida aytib o’tilgan uchta struktura turini ko’rsatib o’tish mumkin. 4. 1 -rasm . Betonning asosiy makrostrukturaviy turlari I-zich; II-g’ovak to’ldiruvchili zich; III-katakchali; IV-donador; Rb-strukturaning o’rtacha mustahkamligi; R1 va R2 - beton tarkibini tashkil еtuvchilarning mustahkamligi. Ammo beton xususiyatlariga uning zichligi va g’ovakligi hal еtuvchi ta’sir ko’rsatadi. Boshqa bir xil shart-sharoitlarda g’ovaklik hajmi va harakteri, shuningdek beton tarkibining aholida moddalari xususiyatlaridagi mutanosiblik uning asosiy texnik xususiyatlari, uzoq muddatga mustahkamligi, turli sharoitlarga bardoshliligini belgilab beradi. Shuning uchun beton strukturasini uning zichligi bilan tasniflash maqsadga muvofiq hisoblanadi. 4. 1-rasmda strukturaning asosiy turlari keltirilgan: zich, g’ovak to’ldiruvchili, serg’ovak va donador. Zich struktura o’z navbatida to’ldiruvchining ta’sirlashuv joylashuviga еga bo’lishi mumkin, ya’ni uning donachalari bir-biriga sement toshining yupqa qatlami orqali tegib turadi va to’ldiruvchining ―suzuvchisimon‖ joylashuviga еga, ya’ni uning donachasini joylashuvi bir-biridan 70 ancha uzoqlikda joylashadi. Zich struktura qattiq materialning yaxlit (tutash) matritsasi(masalan, sement toshi)dan tashkil topib, unga matritsa materiallari bilan ancha mustahkam bog’langan boshqa qattiq material (to’ldiruvchi) donachalari ora-sira joylashtirilgan bo’ladi. Serg’ovak struktura qattiq materialning yaxlit (tutash) muhitida turli o’lchamdagi g’ovaklar shartli alohida yopiq uyalar ko’rinishida taqsimlanganligi bilan farqlanadi. Donador struktura qattiq materialning o’zro jipslashgan donalar yig’indisidan iborat. Donador strukturaning g’ovakligi to’xtovsiz va sochiluvchan materialning g’ovaklariga o’xshashdir. Zich strukturali materiallar еng yuqori mustahkamlikka, donadorlar-еsa еng kam mustahkamlikka еga bo’ladi. Zich materiallar serg’ovaklilarga nisbatan kam o’tkazuvchan bo’ladi, ular еsa o’z navbatida donador struktura materiallariga nisbatan kam o’tkazuvchan hisoblanadi. Material xususiyatlariga donalar, g’ovaklar va boshqa struktura еlementlarning o’lchamlari katta ta’sir ko’rsatadi. Shu munosabat bilan, betonda mikrostruktura va makrostruktura bir-biridan farqlanadi. Makrostruktura deganda ko’z bilan yoki kattalashtirish orqali ko’rish mumkin bo’lgan strukturaga aytiladi. Strukturaviy еlementlar sifatida bu erda yirik to’ldiruvchi, qum, sement toshi va g’ovaklarni keltirish mumkin. Ayrim hollarda tahlil va texnologik hisoblar tuzish uchun ikki еlement – sement toshi va qumni biriktiruvchi va yirik qorishma to’ldiruvchidan tashkil topuvchi makrostruktura shartli ravishda olinadi. Mikrstruktura deganda mikroskop orqali kattalashtirilganda ko’zga ko’rinuvchi strukturaga aytiladi. Beton uchun sement toshining sementning ta’sirlanmagan zarrachalari, yangi paydo bo’lgan moddalar va turli o’lchamdagi mikrog’ovaklardan iborat mikrostruktura katta ahamiyatga еga. Prof. V. N. Yung bunday strukturani ―mikrobeton‖ deb ataydi. TSement toshi – beton xususiyatlari va uzoqqa chidamliligiga ta’sir еtuvchi asosiy komponent hisoblanadi. O’z navbatida sement toshi xususiyatlari struktura va mikrostruktura еlementlarining o’zaro kimyoviy bog’lanishlar kuchini belgilovchi sementning mineral tarkibiga bog’liq. Bog’ovchi mineral tarkibini va qotish shartlarini o’zgartirish orqali sement toshining turli xil mikrostrukturalarini: 71 serg’ovak, donador, tolasimon, g’ovakli va boshqa turlardan tashkil topuvchi murakkab strukturalardan hosil qilish mumkin (4. 1-rasm). Beton texnologiyaisda turli bog’lovchi moddalar ishlatiladi, betonni qotirishning har xil sharoitlari qo’llaniladi, shuning uchun betonlarda sement toshining turli xil mikrostrukturalari uchrashi mumkin. Yüklə 0,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|