O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Dj. Ergashxodjaeva, M. S. Qosimova

 
13.3. Raqobat evolyusiyasi va unga ta’sir etuvchi omillar 
Raqobat kurashiga quyidagi asosiy omillar ta’sir etadi: 

Bozor o‘lchami - qancha ko‘p bo‘lsa, raqobatchilar kuchli bo‘ladi; 

Bozorning o‘sish sur’ati - tez o‘sishi bozorga kirishni engillashtiradi ; 

Quvvati - ortiqcha quvvatlilik narxni pasayishiga olib keladi; 

Bozordan chiqish yoki kirish uchun sharoitlar firma pozitsiyasini himoya 
qiladi; 

Narx; 

Xaridor tovarlarni standartlashtirish darajasi ustunlikka ega chunki ularga bir 

---

225 
tovardan ikkinchi tovarga o‘tish osondir; 

Mobil texnologik modullar; 

Zarur kapital qo‘yilmalar razmeriga talablar – qattiq talab tavakkalchilikni 
oshiradi, kirish va chiqishning qo‘shimcha to‘siqlarini yaratadi; 
13.4-rasm. Raqobat sur’atlariga ta’sir etuvchi omillar
22
 
 

Vertikal integratsiya kapital razmeriga talabni oshiradi, integratsiyalashgan
va qisman integratsiyalashmagan firmalarning ishlab chiqarish xarajatlari va 
raqobatbardoshligidagi kuchli farqlanishga olib keladi; 

Miqyosdagi iqtisod - zaruriy tovar,raqobatbardoshligiga erishish uchun 
bozor ulushini oshiradi, 

Mahsulot assortimentini tez yangilash. 
22
Эргашходжаева Ш.Д. Халқаро рақобат. Ўқув қўлланма. Т.: ТДИУ, 2013 й. 252 бет.
Raqobat 
sur’atlari
Narxni pasaytirish 
imkoniyatlari 
Iste’molchilarning 
egallash xarajatlari 
miqdori 
Raqobat 
strategiyalarining 
turlilik darajasi 
Egallab turgan mavqedan 
qanoatlanish darajasi 
Tarmoqning jalb etuvchanlik 
darajasi 
Raqiblar ishlab chiqarish 
quvvatlarining nisbati 
Talab dinamikasi 
Raqobat strategiyasining 
naflilik darajasi 
Raqiblar soni 
Chiqish to’siqlarining 
balandligi 

---

226