19
masalani matematik ifodalash, sonli usulni tanlash;
hisoblash jarayonini algoritmlashtirish;
ma'lumotlarni tayyorlash va tarkibini aniqlash;
kompyuter dasturini tuzish;
dasturni sozlash;
masalani shaxsiy kompyuterda yechish va natijalarini tahlil qilish.
6
Masalaning qo‘yilishi.
Turli xildagi masalalarni yechishning dastlabki bosqichi
bo‗lib uning qanday qo‗yilishi hisoblanadi. Masalaning qo‗yilishi deganda, avvalom
bor uni to‗g‗ri va ravon ifoda qilmoq, hamda uni to‗g‗ri yechish uchun qo‗yilayotgan
hamma shartlarini aniqlash tushuniladi. Undan tashqari masalani yechish uchun kerak
bo‗lgan birlamchi axborotlar ham aniqlanish kerakdir va hisoblanayotgan
kattaliklar
ro‗yhati va ularni taqdim etish shakli ko‗rsatilishi lozim. Qo‗yilgan maqsadni amalga
oshirish uchun kerakli ma'lumotlar tarkibi (strukturasi), tuzilishi,
ifodalanishi
aniqlangan bo‗lib, ular orasidagi bog‗lanishlar aniq ifodalangan bo‗lsa, ―masala
qo‗yilgan‖ deb aytiladi.
1.4. Masalani matematik ifodalash. Sonli usulni tanlash
Masalani matematik ifodalash. Sonli usulni tanlash.
Bu bosqichda masalani
yechish uchun kerakli va yetarli bo‗lgan dastlabki ma'lumotlarning tarkibi, tavsifi,
turi, tuzilishi hisobga olingan xolda matematik terminlarda
ifodalanadi hamda
masalani yechishning matematik modeli yaratiladi.
Buning uchun har xil (sohasiga qarab) matematik apparat ishlatilishi mumkin.
Masalan iqtisod soxasidagi mutaxassislar - chiziqli dasturlash,
dinamik
dasturlash, stoxastik dasturlash, bashorat (prognoz) qilish bilan bog‗liq
masalalarni
yechish matematik apparatini bilishlari kerak.
Mutaxassis o‗z soxasini har tomonlama yaxshi o‗rgangan va amaliy jixatdan
puxta o‗zlashtirgan va qo‗llaniladigan har xil matematik
apparatning barcha
imkoniyatlarini to‗liq tushunib yetgan va amaliyotga qo‗llay oladigan bo‗lishi kerak.
6
Семакин И.Г., Шестаков А.П. Основы алгоритмизации и программирования Издательство:
Академия. 2016 г. - C. 6.
20
Bu bosqichda 2 ta asosiy savolga javob topish kerak:
1. Masalani ifodalash uchun qanday matematik strukturalar maqsadga muvofiq
keladi?
2. Yechilgan o‗xshash masalalar bormi?
Tanlangan matematik struktura (apparat)da masalaning elementida ob'ektlari
to‗la ifodalanishi zarur.
Sonli matematik usullar hisoblash jarayolarini
elementar operatsiyalarga
ajratishga yordam beradi, ya`ni hohlagan masalani yechishni operatsiyalarni bajarish
ketma-ketligiga olib keladi. Ularning tarkibiga arifmetik operatsiyalar(<, , >, , =)
va harakatlar kirib, hisoblash jarayonini tarmoqlashtirish uchun hizmat qiladi. Aniq
bir masalani yechish uchun sonli usullarning barchasining
orasidan shundayini
tanlash kerakki, u qo‗yilayotgan masalani yaxshi darajada yechishni ta`minlab berishi
lozim.
Ma`lum bir sonli usulni tanlashda turli shartlar qatori quyidagi omillar bo‗lishi
mumkinki, ya`ni hisoblashlar natijasining aniqliligi,
SHK masalani yechilish vaqti,
talab qilinayotgan xotira hajmi va boshqalar.
Dostları ilə paylaş: 
