O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

30 
50 
150
0 
50 
13
00 
50 
2
00 
40 
50 
200
0 
50 
19
00 
60 
1
00 
50 
50 
250
0 
50 
25
00 
60 
0 
Shunday qilib, firmaning chekli daromadi bilan chekli xarajati bir-biriga 
teng bo‘lganda foyda maksimal qiymatga erishadi. 
foydani 
maksimallashtirish sharti bo‘lib, firma qaysi bozorda (raqobatlashgan, monopol, 
oligopol) faoliyat ko‘rsatmasin, u o‘z kuchini saqlab qoladi. 
Yuqoridagi mulohazalardan shu kelib chiqadiki, agar 
bo‘lganda, firma mahsulot ishlab chiqarish hajmini oshirishi kerak (har bir 
qo‘shimcha ishlab chiqarilgan mahsulot umumiy foydani oshirib boradi), agar 
bo‘lsa - ishlab chiqarish hajmini qisqartirish kerak bo‘ladi. 
Raqobatlashuvchi firmaning muvozanat holati. Biz ko‘rgan edikki, 
raqobatlashgan bozorda narx bozor tomonidan belgilanadi va unga firma ta’sir qila 
olmaydi. Bunday bozorda harakat qilayotgan firmaning chekli daromadi narxga 
teng, ya’ni 
. Demak, raqobatlashuvchi firma foydasini maksimallashtirish 
sharti (qoidasi) shundan iboratki, firma ishlab chiqarish hajmini shunday tanlashi 
kerakki, bu hajmda narx chekli xarajatga teng bo‘lsin: 
MR
R Q
Q
d P Q
Q
P
Q
Q
P



 






( )
(
)
 
 
 
Q
TC
Q
TR
Q



MR
MC

)
(
)
(
Q
MC
Q
MR

)
(
)
(
Q
MC
Q
MR

P
MR


---

Umumlashtirib aytadigan bo‘lsak, raqobatlashgan bozorda harakat 
qilayotgan firma qisqa muddatli oraliqda xarajatlari bilan daromadlarini 
taqqoslagan holda foydani maksimallashtirishda chekli mahsulot va ishlab 
chiqarishni to‘xtatish qoidasiga amal qiladi.