O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

Savdo madaniyati — tovar harakatining umumiy yagona silsilasida 
chakana savdo jarayonlarini birlashtiruvchi muhim bir halqa. Chakana 

---

408 
savdo texnologiyasi xalq iste’moli tovarlarini ishlab chiqarish korxona-
laridan iste’molchilarga yetkazib berish jarayonida tovarlarni tanlash va 
aholining ana shu tovarlarga ortib borayotgan ehtiyojlarini qondirish 
uchun eng zarur shart-sharoitlar kompleksi sifatida chakana savdo 
korxonalarining o‘zida yaratilishi lozim. 
Savdo markasi (ingl. trademark) — yuridik jihatdan ro‘yxatdan 
o‘tkazilgan so‘z yoki so‘zlar, nom, rasm, timsol yoki boshqa grafik 
tasvirdan iborat bo‘lgan obyekt.
Savdo tizimi — xaridor va sotuvchi muloqoti rejimida savdo 
amallarini o‘tkazish uchun mo‘ljallangan tizim bo‘lib, mutaxassislarning 
maslahatlari, infratuzilmali xizmatlar va boshqa qo‘shimcha imkoniyat-
larni ta’minlaydi. 
Sanoat reklamasi — aholi orasidagi iste’molchilar uchun emas, balki 
sanoatdan foydalanuvchilar va xaridorlar uchun mo‘ljallangan reklama 
bo‘lib, business to-business advertising, ya’ni mijoz kompaniyalar uchun 
reklama, deb ham ataladi. Ilgari savdo va texnika reklamasi, deb yuritilgan 
bu atama hozirgi kunda ham ko‘pgina mamlakatlarda ishlatiladi.
Servis paneli (service panel) — xizmat ko‘rsatish va xizmatlar havola 
etiladigan turlri sohalarda xaridorlar ehtiyojlarining maxsus paneli. 
Segmentlashtirish (ingl. segmentation) — marketing rejalashtirishida 
bir-biriga bog‘lanib qolgan shaxslarni aniqlashtirib olish hamda bir-
biridan ajratishdir. 
Sinama marketing; test marketing — bitta yoki tanlab olingan bir 
necha mintaqada o‘z tovarlarini realizatsiya qilish. 
Sinxromarketing (ingl. synchromarketing) — bozorda tovarga bo‘lgan 
talabning kuchli o‘zgarishi (tovarning mavsumiy xarakterga egaligi) tu-
fayli konyunkturaning pasayishi oqibatida qo‘llanadigan marketing turi, 
bunday pallada sinxromarketing talab o‘zgarishini inobatga olgan holda 
sotuvning barqarorligini ta’minlaydi. 
Sif (ingl. cost, insuranse and fright) — (narx, sug‘urta va yetkazib 
berish) terminidan chiqarilgan abbreviatura. Eksport kontrakti doirasida 
tovar yetkazib berishning tovarning narxi xaridor uchun ana shu 
elementlarni ham o‘z ichiga olishini ko‘rsatuvchi bir sharti. 
Sotish siyosati — marketing faoliyati jarayonida firma siyosatini 
ishlab chiqish bosqichidayoq hal etiladigan muammolardan biri. Konkret 
muayyan bozorga nisbatan olganda sotishning eng samarali tizimi, 
yo‘llari va usullarini tanlash to‘g‘risida so‘z ketganda, bu mahsulotni 

---

409 
ishlab chiqarish avval boshdanoq sotishning muayyan usul va uslublarini, 
eng qulay sharoitlarni ko‘zda tutishni bildiradi.
Sotuvdan tushum(ingl. sales revenie) — savdo faoliyatidan olingan 
kompaniya sof daromadi, ko‘pincha, tovar aylanmasi sinonimi sanaladi. 
Savdo portfeli (ingl. sales portfolio; sales presentation) — ikkinchi bir 
nomi — sotuvlar tashkilotchisi. Sotuvlar bo‘yicha yoki savdo agenti 
(gumashta) yordamchi yig‘ma jildi bo‘lib, unga mijoz bilan muzokaralar, 
sotiladigan tovarlar va xizmatlar texnik xarakteristikasi (tavsifnomasi) va 
layoqati haqidagi ma’lumotlar jamlangan bo‘ladi.