O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch Davlat Universiteti Pedagogika fakulteti Boshlang`ich ta’lim yo`nalishi

UYGA VAZIFA BERISH.
Darslikdagi 6-7 misol va masalalarni ishlab kelish, mustaqil tarzda harakatga doir masala tuzib, ishlab kelish.
DARS YAKUNI.
O'quvchilar o'qituvchidan tushunmaganlarini so'raydi. Dars tugagach, o'qituvchi chiqib ketadi. Yana km/s, m/s kabi tezlik birliklari ham bor.
Otning tezligi: 40 : 2 = 20 (km/soat) Avtomobil 2 soatda 180 km, mototsikl 4 soatda 200 km masofani bosib o`tdi. Bunda avtomobil soatiga 180 : 2 = 90 km, mototsikl esa 200 : 4 = 50 km yo`l yurgan. Demak, avtomobil mototsiklga qaraganda tez yurgan. Bu holda avtomobilning tezligi soatiga 90 km, mototsiklning tezligi esa soatiga 50 km deyiladi. Bu tezliklar qisqacha 90 km/soat, 50 km/soat tarzida yoziladi. ■3 600 km 480 km Tezlikni topish uchun masofani vaqtga b lish kerak. Quyidagi ifodalaming ma'nosini tushuntiring:
a) Samolyotning uchish tezligi soatiga 800 km;
b) Teploxodning suzish tezligi 45 km/soat;
d) Piyodaning tezligi 4 km/soat. Hovlida g'ozlar o`tlamoqda. Ularning oyoqlari 22 ta. g`ozlar yoniga 3 ta echki qo`shilsa, ularning jami oyoqlari nechta bo`ladi?
Poyezd 224 km masofani 4 soatda bosib o`tdi. Uning tez-ligi vertolyotning tezligidan 3 marta kam. Vertolyotning tezligini toping. Yuk mashinasi 8 soatda 280 km yo`l yurdi. Yengil mashina esa bu masofani 4 soatda bosib o`tdi. Yuk mashina-sining tezligi yengil mashina tezligidan necha marta kam? Avtomobil 180 km masofani 3 soatda bosib o`tdi. U qan-day tezlik bilan yurgan?
Masofani topish uchun tezlikni vaqtga ko`paytirish kerak. Yuk mashinasi 40 km/soat tezlik bilan 4 soat yurdi. Yuk mashinasi qancha masofani bosib o`tdi?
Samolyotning tezligi 450 km/soat. U 6 soatda qancha masofani uchib o`tadi? Velosipedchi shahardan qishloqqa 3 soatda yetib keldi. Shahardan qishloqqacha bo`lgan masofani aniqlang? .
Shohbekatdan bir vaqtda ikki poyezd qarama-qarshi yo`nalishda yo`lga chiqdi. 5 soatdan keyin ular orasidagi masofa qancha bo`ladi?
Avtomobil qishloqdan shaharga borish uchun oldin tosh yo`lda 30 km/soat tezlik bilan 2 soat, keyin asfalt yo`lda 70 km/soat tezlik bilan 3 soat yo`l yurdi. Avtomobil qishloqdan shahargacha qancha yo`l yurgan?
Vaqtni topish uchun masofani tezlikka bo`lish kerak Asalari gulzorga qancha vaqtda yetib boradi? .
60 km masofani birinchi velosipedchi 12 km/soat, ikkinchi velosipedchi esa 15 km/soat tezlik bilan bosib o`tdi. Birinchi velosipedchi ikkinchi velosipedchiga qaraganda qancha vaqt ko`p harakatlangan? .
Sayohatchi hammasi bo`lib necha soat yo`l yurgan?
It tulkini quvlashni boshlaganida, ular orasidagi masofa | 120 m edi. Agar it 250 m/min tezlik bilan, tulki esa 220 m/min tezlik bilan vaqtdan keyin tulkiga yetib oladi? .
Toychoq o’tlab yurib, otardan 12 km uzoqlashib ketdi. U jt qaytishda 6 km/soat tezlik bilan yursa, otarga necha soatda yetib keladi?
47 632 + 21 394 \ 13 278 + 84 657 326 857 - 42 435 669 734 - 48 150 35


XULOSA
Boshlang‘ich sinflar matematika darslarida matnli masalalar yechishni, jumladan 4-sinflarda harakatga doir masalalar ustida ishlashni o‘rganish muammosi bo‘yicha tayyorlangan ushbu ilmiy-uslubiy tadqiqot ishlar asosida tayyorlangan kurs ishida quyidagi xulosalarga keldik:
1. Boshlang‘ich sinflar matematika darslarida o‘quvchilarga matnli masalalarni o‘rgatish hozirgi holati yutuqlar bilan birga ayrim kamchiliklardan holi emas, chunki jamiyatimizning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi juda tez o‘zgarib turibdi;
- yosh boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun matnli masalalarni o‘rganishga qaratilgan zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalari qo‘llashni hisobga oluvchi metodikani tanlash imkoniyati cheklangan;
- I-IV sinflarda o‘rganiladigan matematik tushunchalar mazmunini ifodalovchi matnli masalalar tizimi yetishmasligi;
Boshlang‘ich sinflar matematika darslarida o‘rganiladigan harakatga doir matnli masalarning o‘ziga xos xususiyatlarini, ularning samaradorligini oshirish omillari, ilmiy-nazariy va uslubiy ta‘minoti atroflicha o‘rganildi:
- 4- sinflar matematikasi mazmunini ochuvchi qator harakatga doir matnli masalalar tizimi ishlab chiqildi;
- boshlang‘ich sinf o‘quvchilari harakatga doir matnli masalalarni mustaqil yecha olishini ta‘minlovchi masala ustida ishlash rejasi ishlab chiqildi;
- harakatgadoir matnli masalalarni o‘rganishda zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalardan foydalanish yo‘llari qarab chiqildi;
- harakatga doir matnli masalalarni o‘rvanishda ma‘naviy-tarbiyaviy vazifalarni hisobga olish o‘qitish samaradorligini oshirishga xizmat qilishi aniqlandi.
Barkamol avlod ta‘lim –tarbiyasida milliy-ma‘naviy tarbiyani shakllantirishga qaratilgan harakatga doir matnli masalalar bir tizimga keltirildi.
4. Boshlang‘ich sinflar matematka darslarida o‘quvchilarning harakatga doir matnli masalalarni muvaffaqiyatli o‘zlashtirishlarini ta‘minlashga xizmat qiluvchi o‘qitish shakllari,uslublari, va vositalari asoslandi.
5. Harakatga doir matnli masalalr yechish orqali boshlang‘ich sinf o‘quvchilari asosiy matematik tushunchalar haqida yetarli darajada bilim, ko‘nikma va malakalarga ega bo’ladilar.