O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi urganch Davlat Universiteti

Bolalarda vitaminlarning yetishmovchiligi.

Har bir bolaning normal o‘sishi va rivojlanishi uchun yetarlicha ozuqaviy moddalar kerak. Yoshga bog‘liq holda organizm ehtiyojini qondirish uchun yog‘, oqsil va uglevod nisbati va sifati yetarlicha bo‘lishi zarur. Bundan tashqari ovqat tarkibida vitamin-minerallar organizmga keragicha tushishi va a’zolarning o‘sishi uchun muhim. Bolalikning erta davrlarida eng ko‘p uchraydigan yetishmovchilik holati – gipokalsiyemiya (kalsiy yetishmovchiligi) dir. Bolalarda kalsiy yetishmovchiligi jiddiy asoratlarga olib kelishi mumkin, masalan to‘satdan suyaklar sinishi, sudorgilar (talvasa), suyak va nerv tizimi rivojlanishi ortda qolishi.

Bola organizmida kalsiyning normal ko‘rsatkichda bo‘lishi uchun, ovqat ratsionida kunlik kalsiyning dozasi 500-1000 mg bo‘lishi kerak. Ko‘krak yoshidagi bolalar kalsiyning yetarli miqdorini ona sutidan olishadi va bu davrda qo‘shimcha ravishda kalsiy preparatlaridan ham foydalanish kerak bo‘ladi. Qonda kalsiyning sezilarli darajada kamayishi bolalar raxiti va uning asoratlariga olib keladi. Yuqorida aytganimizdek emizikli bolalar kalsiyni ona sutidan qabul qilishadi, demak ona iste’mol qilayotgan mahsulotlar kalsiyga boy bo‘lishi zarur.

Bolalikning birinchi yilida kalsiy faqatgina, ovqat bilan kam miqdorda tushganligi sababli defitsitga uchramaydi, balki bola organizmida D3 vitamini yetishmasligi hisobiga ham kelib chiqadi. D3 vitamini kalsiyning so‘rilishida muhim rol o‘ynaydi. Jahon sog‘liqni saqlash tashkilotining ko‘rsatmasiga binoan har bir ko‘krak yoshidagi bola kuz-qish mavsumida qo‘shimcha ravishda, eritma ko‘rinishida D3 vitaminini qabul qilishi lozim. Bahor-yoz mavsumida D3 vitamini bola organizmida mustaqil ravishda quyosh nuri ta’sirida sintezlanadi. Bu davrda qo‘shimcha vitamin qabul qilish organizmda uning miqdori oshishiga olib keladi, ya’ni gipervitaminoz holati kelib chiqishi mumkin.

Bolalikning keyingi davrlarida gipokalsiyemiya ko‘pincha oshqozon ichak trakti kasalliklari (gastrit, kolit, ichaklar dizbiozi va boshqalar), ayrim dori preparatlarini qabul qilish oqibatida oshqozonning so‘rish funksiyasini buzilishi (antadsidlar, sorbentlar) natijasida kelib chiqadi.

Kalsiy yetishmovchiligining oqibatlari

Kalsiy bola rivojlanishi va normal o‘sishi uchun kerak bo‘lgan element. Uning ozuqa bilan kam tushishi yoki oshqozon ichaklardan so‘rilishining buzilishi bolalarda raxit kasalligiga olib keladi. Kasallikning bir necha bosqichlari bor va ularning har biri turlicha ko‘rinishda namoyon bo‘ladi – raxit kasalligining erta bosqichlarida bolakaylarda kalsiy yetishmovchiligining umumiy belgilari namoyon bo‘ladi: teri gipergidrozi (ko‘p terlash), giperqo‘zg‘aluvchanlik (tirishishlar, talvasalar), uzoq muddat kontakt natijasida soch to‘kilishi. Kasallikning bu bosqichida suyak tizimi tomonidan deformatsiyalar kuzatilmaydi.

Har bahor oylarida yoki yoz boshida bolalarda quyidagi belgilar kuzatiladi: doimiy charchoqlik, uyquchanlik, asabiychanlik, injiqlik, sochlar to‘kilishi, lablarda yoriqlar paydo bo‘lishi, tirnoqlar sinishi va ularning mo‘rtligi. Bu belgilar birgalikda avitaminoz kasalligi belgilari hisoblanadi.

Ba’zan hazm faoliyatidagi nuqsonlar tufayli iste’mol qilinadigan ovqatlarning ichaklarda o‘zlashtirilishi buziladi. Ayrim hollarda ichak mikroorganizmlari tomonidan organizmda vitaminlar sintez qilinishi susayadi.

Doim bir xil yeguliklar (ayniqsa, rafinirlangan, quritilgan va konservalangan mahsulotlar)ni iste’mol qilish, kundalik ovqatlanishda yangi meva va ko‘katlar bo‘lmasligi, mahsulotlarni noto‘g‘ri saqlash, ovqat pishirganda sabzavotlardagi zarur vitaminlarning parchalanib ketishi, aqliy va jismoniy toliqish singarilar ham vitamin tanqisligini keltirib chiqaradi.

Shuningdek, me’da-ichak kasalliklari (gastrit, oshqozon va o‘n ikki barmoqli ichak yarasi)da, hatto gijja kasalliklarida ham organizmda vitaminlar so‘rilishi buziladi. Bundan tashqari ayollarda homiladorlik va bola emizish davrida hamda kishi ayrim antibiotiklar – sulfanilamid preparatlarini uzoq vaqt ichib yurganda vitamin yetishmovchiligi kelib chiqadi.